آیا امکان دارد پیرامون خود را وارونه ببینیم؟

اول صبح؛ یک مرد سالخورده که برای درمان آسیب دیدگی چشمانش به پزشک مراجعه کرد در طول دوره درمان برای مدت کوتاهی همه چیز را وارونه می‌دید.

این مرد ۸۰ساله بعد از این‌که با صورت روی زمین افتاد و کره چشمش دچار پارگی شد به بیمارستان منتقل شد. سه روز پس از بستری شدن در بیمارستان، این فرد به پزشکان می‌گوید که برای مدت کوتاهی اجسامی که در اطرافش بودند را به صورت وارونه می‌دیده است و در حالی که تیم پزشکی به سمت او می‌رفتند او تصور می‌کرد که در جهت معکوس از او دور می‌شوند. این اتفاق برای کمتر از ۳۰ ثانیه در حالی که او روی تخت بیمارستان دراز کشیده بود رخ داد.

کاساندرا مولن و همکارانش از دانشگاه اورگان در پورتلند در گزارشی که اخیرا در مجله آنلاین «BMJ Case Reports» منتشر شده، نوشتند که بیمار آن‌ها به اختلالی به نام دگردیسی با وارونگی تصویر مبتلا شده بود.

به گفته آن‌ها این مرد سالخورده تا یک سال پس از آن نیز چند بار بیهوش شد و روی زمین افتاد اما دیگر اختلال وارونگی تصویر را تجربه نکرد.

اصطلاح دگردیسی با وارونگی تصویر که در سال ۱۹۹۸ وارد علم پزشکی شده است، یک اختلال بینایی نادر است که به طور موقت با چرخش ۱۸۰ درجه تصویر بصری همراه است، به طوری که فرد به طور ناگهانی برای مدتی محیط خود را وارونه می‌بیند.

توهم شیب اتاق و دید وارونه از دیگر اصطلاحاتی است که گاهی اوقات به جای دگردیسی یا وارونگی تصویر به کار گرفته می‌شود. افرادی که به این اختلال مبتلا می‌شوند اجسام و تصاویر را ممکن است در شکل، اندازه، مکان و رنگ‌های مختلف ببینند.

شایع‌ترین علل ایجاد این اختلال بینایی عبارتند از سکته مغزی (انفارکتوس حاد مغزی)، خونریزی داخل جمجمه، اختلالات سیستم دهلیزی مانند بیماری منییر (که با حملات سرگیجه مشخص می‌شود)، تومور کیسه آندولنفاتیک، عفونت عصب دهلیزی با ویروس زوستر (VZV)، آسیب به عصب دهلیزی در حین جراحی، یک دوره حاد بیماری دمیلینه (مولتیپل اسکلروزیس)، قرار گرفتن تحت مواد افیونی، صرع کانونی و میگرن.

مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۲ با بررسی همه موارد منتشر شده از دگردیسی با وارونگی تصویر (RVM)، تنها ۵۲ مورد از این اختلال را که در ۲۸ مقاله مختلف شرح داده شده بود، شناسایی کرد. بنابراین اطلاعات در مورد این اختلال بینایی بسیار محدود است. اولین مقاله در این زمینه در سال ۱۹۷۴ منتشر شده است.

در بیشتر این موارد، آسیب به سیستم عصبی مرکزی مربوط به نواحی خلفی، به ویژه ساقه مغز و مخچه گزارش شده بود.

سن بیماران این مطالعه بین ۱۲ تا ۸۵ سال و تعداد مردان بیشتر از زنان بوده است (۶۶ درصد در مقابل ۳۴ درصد) و مدت زمان اختلال وارونگی تصویر از چند ثانیه تا چند دقیقه و گاهی چندین ساعت متغیر است.

هرچند متخصصان دقیقا منشا این اختلال عجیب را نمی‌دانند اما برخی از آن‌ها بر این باور هستند که این اختلال به دلیل آسیب به شبکه‌های حسی و محرک‌های بینایی ایجاد می‌شود، که منجر به ناتوانی در پردازش تصاویر معکوس شبکیه می‌شود. در واقع تصاویری که توسط چشم ما درک می‌شوند، وقتی به شبکیه چشم برخورد می‌کنند، وارونه هستند. متعاقباً، مغز تصویر را تفسیر می‌کند تا آن را به صورت عمودی و در جهت درست ببینیم.

مواردی دیگر از اختلال وارونگی تصویر

دسامبر ۲۰۲۳ نیز مورد دیگری از وارونگی تصویر توسط یک پزشک استرالیایی در مجله Neuro-Ophthalmology گزارش شد. در این گزارش آمده است که مردی ۷۷ساله که به این اختلال مبتلا شده بود افرادی را دیده است که روی سقف راه می‌روند و اشیایی که در سمت راست محیطش اطرافش قرار داشتند به صورت وارونه و در سمت چپ قرار گرفته بودند. به گفته پزشکان در ام‌آرآی مغز این مرد یک انفارکتوس حاد کوچک در ناحیه خلفی مخچه نشان داده شده است.

مطالعه‌ای که در سال ۱۹۹۸ در مجله Archives of Neurology منتشر شد، شامل شش مورد دگردیسی با وارونگی تصویر بود، بر اساس این مطالعه یکی از بیماران افرادی را دیده بود که روی سرشان راه می‌رفتند. او دیده بود که یک فنجان چای به صورت وارونه روی یک قفسه افتاده است، اما به طرز عجیبی چای روی زمین نریخته است. نویسندگان این مطالعه همچنین گفته بودند که سه نفر از بیماران احساس خفیفی از تمایل یا معلق شدن بدن داشتند. با این حال، هیچ یک وارونگی کامل بدن خود را در فضا تجربه نکرده بودند. به عبارت دیگر، هیچ یک از آن‌ها احساس نکرده بود که روی سرش راه می‌رود.

سال ۲۰۰۳، متخصصان مغز و اعصاب آمریکایی گزارش کردند که مردی ۷۶ساله چندین بار دچار این اختلال شده بود و همسرش او را در حالی که روی زمین افتاده بود پیدا کرده است. همان زمان متخصصان علت این اختلال را بدون قطعیت به تشنج‌های صرع نسبت داده بودند.

سال ۲۰۰۶ نیز یک تیم ترکیه‌ای از ابتلای یک نوجوان ۱۶ساله به این اختلال خبر دادند که دوباره علت آن را به بیماری صرع نسبت دادند.

بنابراین مهم است که پزشکان در انجام تصویربرداری از سر و گردن، به ویژه زمانی که این اختلال چندین ساعت طول می‌کشد، تردید نکنند.