چند بار شستن دست‌ها کافی است؟

اول صبح؛ نشریه «نیویورک پست» در اواخر سال ۲۰۲۳ میلادی نتایج نظرسنجی‌ای را در مورد عادات بهداشتی دانشجویان دانشگاه به اشتراک گذاشت. آن نشریه نتیجه نظرسنجی مذکور را با این تیتر اعلام کرد: «تقریبا نیمی از اعضای نسل Z دچار جرموفوبیا (میکروب هراسی) هستند و روزانه ده بار یا تعداد دفعاتی بیش‌تر دست‌های‌شان را می‌شویند». این تیتر باعث آغاز گفتگوها در فضای مجازی در مورد آن چیزی شد که بهداشت مرسوم و معمول قلمداد می‌شود.

«میریا کانترو» متخصص بهداشت عمومی در اسپانیا می‌گوید: «شستشوی ده بار در روز یا تعداد دفعات بیش‌تر را نگران کننده نمی‌دانم. از این گذشته این موثرترین راه برای جلوگیری از عفونت است. کل جهان آن درس دردناک را در طول پاندمی کووید – ۱۹ آموختند. شستن دست‌ها بروز عفونت‌های تنفسی را کاهش می‌دهد و از بروز اسهال جلوگیری می‌کند». نتیجه بررسی‌ها نشان می‌دهند که حضور در مدرسه در طول فصل آنفولانزا بهبود یافته چرا که کودکان بیش‌تر تشویق می‌شوند دست‌های خود را به طول کامل بشویند.

کانترو می‌گوید در مورد دفعات شستن دست‌ها یا استفاده از ضد عفونی کننده دست موقعیتی که در آن قرار دارید مهم‌تر از تعداد دفعات شستشو است. او می‌گوید: «دست‌های‌تان را پس از رفتن به توالت، قبل از غذا خوردن و آشپزی کردن و پس از گرفتن مخاط بینی‌تان با استفاده از دستمال بشوئید». انجام تمام این کارها می‌تواند به راحتی به معنای ده بار شستشوی دست در روز و حتی تعداد دفعات بیش‌تر باشد. داده‌ها روند نگران کننده‌ای را نشان می‌دهد. یک نظرسنجی توسط شرکت تحقیقات بازار YouGov Omnibus نشان می‌دهد که یک چهارم اسپانیایی‌ها اعتراف می‌کنند که پس از رفتن به توالت دست‌شان را مورد شستشو قرار نمی‌دهند. اگرچه توصیه‌های مرتبط با شستن دست‌ها از زمان پاندمی تغییری نکرده، اما به طور کلی رعایت بهداشت شستن دست‌ها کاهش یافته است. کانترو می‌گوید: «متاسفانه این یکی از درس‌هایی است که اکنون از سوی بسیاری از مردم فراموش شده است».

چه تعداد دست شستن در روز زیاده روی محسوب می‌شود؟

شستن مکرر دست‌ها برای رعایت بهداشت بسیار مهم است، اما شستن بیش از حد می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند درماتیت، خشکی و ضایعات پوستی نامرئی شود. کانترو می‌گوید: «این شرایط در گذشته به دلیل شستن مکرر دست‌ها در بین کارکنان مراقبت‌های بهداشتی رایج بود. پیش از این هیچ گونه ضدعفونی کننده دست مبتنی بر الکل وجود نداشت بنابراین همه از آب و صابون استفاده می‌کردند که تحریک کننده پوست محسوب می‌شود. این امر منجر به بروز بسیاری از مشکلات درماتیت در بین متخصصان مراقبت‌های بهداشتی شد. صابون‌ها نیز از نظر کیفی به خوبی امروز نبودند».

گاهی اوقات شستن بیش از حد دست ناشی از یک مشکل است. نیویورک پست در این میان به میسوفوبیا (خاک هراسی) اشاره کرده است. «امانوئل اولیوا» روانشناس این وضعیت را به عنوان «ترس شدید و غیرمنطقی از میکروب ها، خاک و آلودگی» تعریف می‌کند. علاوه بر این، شستن بیش از حد درست‌ها صرفا به دلیل ترس از میکروب‌ها نیست و می‌تواند با اختلال وسواسی - جبری (OCD) مرتبط باشد.

او می‌گوید: «همه ما نگران جمع شدن میکروب‌ها در مکان‌های کثیف هستیم. نظافت اولیه فقط باعث می‌شود احساس امنیت بیش‌تری داشته باشیم و با آنچه در دوران کودکی در مورد بهداشت خوب یاد گرفته بودیم هماهنگ باشیم. مشکل زمانی به وجود می‌آید که ترس حاکم شود و افکارمان دائما مشغله آلوده بودن محیط را داشته باشد و آن زمان این امر منجر به شستشوی بیش از حد یا رفتارهای پیشگیرانه می‌شود که زندگی روزمره را مختل می‌کند و باعث اضطراب شدید می‌شود. این یک ترس بیمارگونه در نظر گرفته می‌شود».

اولیوا می‌افزاید: «اجتناب از مکان‌های کثیف، تمیز کردن بیش از حد، استفاده بیش از حد از مواد ضد عفونی کننده، شستن وسواس‌آمیز دست‌ها، خودداری از به اشتراک‌گذاری وسایل، اجتناب از تماس فیزیکی و دوری از جمعیت یا حیوانات رفتارهای مرتبط با میکروب هراسی هستند».

میریا کانترو می‌گوید که مهم این است که به این فکر کنیم که آیا در موقعیتی که قرار داریم نیازی به شستن دست‌ها وجود دارد یا خیر. او می‌افزاید: «اگر لازم است این کار را انجام دهید. وقتی دست‌های خود را بیش از حد بشوئید حتی زمانی که نیازی به آن نیست این به عملی اجباری تبدیل می‌شود».

در نهایت، کانترو توصیه می‌کند که به دنبال ایجاد یک تعادل سالم باشید. او می‌گوید: «زندگی بدون میکروارگانیسم‌ها غیرممکن است و سودمند نیست. دنیا استریل نیست. در حالی که رعایت بهداشت دست برای جلوگیری از عفونت خوب است به یاد داشته باشید که از بین بردن همه میکروارگانیسم‌ها غیر ضروری است و توصیه نمی‌شود. روی موقعیت‌های پرخطر تمرکز کنید و از لمس دهان و سایر نواحی در هنگام تماس با میکروب‌ها خودداری نمایید».