مرتفع‌ترین مکان دنیا که انسان‌ها در آن زندگی می‌کنند کجاست؟
ساکنان مرتفع‌ترین سکونتگاه جهان یعنی شهر لارینکونادا در کوهستان‌های آند پرو با مجموعه‌ای از چالش‌های بی‌همتا روبرو هستند.
اول صبح؛ در سراسر جهان، بیش از ۸۰ میلیون نفر دست‌کم در ارتفاع ۲۵۰۰ متری بالاتر از سطح دریا زندگی می‌کنند. این ارتفاعات بیشتر در آمریکای جنوبی، آسیای مرکزی و شرق آفریقا هستند.
برخی از مرتفع‌ترین سکونتگاه‌های دائمی عبارتند از وِنکوآن در استان چینگهای چین با ارتفاع خیره‌کننده ۴۸۷۰ متر بالاتر از سطح دریا و کورزوک در هند که حدود ۴۵۷۲ متر بالاتر از سطح دریا قرار دارد.
با این حال یک مکان بالاتر از همه آن‌ها است. در کوهستان‌های آند پرو شهری است که به آن بهشت شیطان لقب داده‌اند. این شهر با نام رسمی La Rinconada که ۵۰۰۰۰ نفر ساکن آن بین ۵۰۰۰ تا ۵۳۰۰ متر بالاتر از سطح دریا زندگی می‌کنند، بلندترین سکونتگاه دائمی روی زمین است.
زندگی در لا رینکونادا بسیار دشوار است. آنجا آب لوله کشی، فاضلاب و دفع زباله وجود ندارد. غذا از مناطق کم‌ارتفاع وارد شهر می‌شود و برق شهر تازه در دهه ۲۰۰۰ برقرار شد.
این شهر به دلیل استخراج طلا معروف شد، چون بیش از ۶۰ سال پیش به عنوان یک سکونتگاه معدنی موقت، شروع به کار کرد. اما بهای جستجوی طلا این بود که ساکنان آن باید در شرایط سخت با حداکثر نیمی از فشار اکسیژن موجود در سطح دریا زندگی کنند.
بیماری کوهستان
اگر در ارتفاعات بالا به دنیا نیامده باشید و به ارتفاعاتی مانند لا رینکونادا بروید، یکی از نخستین تغییراتی که متوجه می‌شوید بالا رفتن ضربان تنفس و قلبتان است، به این دلیل که اکسیژن کمتری در هوا موجود است و ریه‌ها و قلب برای تغذیه بافت‌ها باید بیشتر تلاش کنند.
سینتیا بیل، استاد بازنشسته انسان‌شناسی می‌گوید: «زمانی که به ارتفاع ۴۵۰۰ متری می‌رسید، همان مقدار هوایی که اینجا در سطح دریا تنفس می‌کنید، حدود ۶۰ درصد مولکول اکسیژن دارد، پس این فشار بزرگی است».
«ابتدا، درصد هموگلوبین (پروتئینی در گلبول‌های قرمز که اکسیژن را حمل می‌کند) در خون به شدت کاهش می‌یابد. هر قدر ارتفاع بیشتر شود، همه این واکنش‌ها قویتر می‌شوند.»
برخی از افراد به وضعیتی به نام بیماری حاد کوهستان (AMS) مبتلا می‌شوند، چون بدن سعی می‌کند خود را با سطوح پایین اکسیژن سازگار کند. این بیماری می‌تواند نشانه‌هایی مانند سردرد، خستگی، حالت تهوع و از دست دادن اشت‌ها داشته باشد.
«پس از حدود یک یا دو هفته زندگی در ارتفاع بالا، ضربان قلب و تنفس فرد کمی آرام می‌شود چون بدن شروع به تولید گلبول‌های قرمز و هموگلوبین بیشتر برای جبران سطوح پایین اکسیژن در هوا می‌کند.»
دهکده‌ای در ارتفاع ۳۵۰۰ متری در کوه‌های سیمی‌یِن اتیوپی
سازگاری با ارتفاع
با این حال، کوهنوردان، مانند کسانی که در لا رینکونادا زندگی می‌کنند، ظاهراً از بسیاری جهات با محیط‌های کم‌اکسیژن سازگار شده‌اند.
«شواهد بسیار خوبی از سراسر جهان بدست آمده که نشان می‌دهد احتمال افزایش جزئی یا بسیار زیاد حجم ریه در افرادی که در معرض ارتفاعات هستند، به ویژه پیش از نوجوانی، وجود دارد.»
برای نمونه، کوهنوردان آند معمولاً در خون خود، غلظت بالایی از هموگلوبین دارند که سبب غلیظ‌تر شدن خون آن‌ها می‌شود. در حالی که این وضعیت، به آندنشین‌ها اجازه می‌دهد اکسیژن بیشتری در خون خود حمل کنند، به این معنا که آن‌ها در برابر ابتلا به بیماری کوهستانی مزمن (CMS) آسیب‌پذیر هستند. این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که بدن مقدار زیادی گلبول قرمز تولید می‌کند.
CMS می‌تواند برای افرادی که در ارتفاعات بالاتر از ۳۰۵۰ متر برای چندین ماه یا سال زندگی می‌کنند رخ دهد و نشانه‌هایی مانند خستگی، تنگی نفس و درد ایجاد کند. تخمین زده می‌شود حدود یک نفر از هر چهار نفر در لارینکونادا از CMS رنج می‌برند.
تاتوم سیمونسون، دانشیار پزشکی دانشگاه کالیفرنیا، سن دیگو، می‌گوید که بهترین درمان برای CMS رفتن به ارتفاعات پایین‌تر است. با این حال، اگر کسی بخاطر معیشت خود مجبور است در ارتفاعات بماند، این راه‌حل مناسب نیست. حجامت منظم و مصرف دارویی به نام استازولامید که تولید گلبول‌های قرمز خون را کاهش می‌دهد، ممکن است تا حدی بیماری را تسکین دهد، اگرچه ایمنی و اثربخشی این درمان‌ها در درازمدت هنوز روشن نیست.
از سوی دیگر، کوهنوردان تبتی، با وجود زندگی در ارتفاعات بالا، غلظت هموگلوبین بالایی ندارند و بنابراین احتمال ابتلا به CMS در آن‌ها کم است. این باور وجود دارد که آن‌ها با داشتن جریان خون بالاتر در بدن خود با محیط‌های کم‌اکسیژن سازگار شده‌اند.
تبتی‌ها به طور خاص، حامل جهش در ژنی به نام EPAS1 هستند که میزان هموگلوبین خون را کاهش می‌دهد. اعتقاد بر اینست که این جهش از پسرعموهای انسان منقرض‌شده ما، دنیسووان‌ها به ارث رسیده است. جهش‌ها در EPAS1 به تازگی در گروهی از کوهنوردان آند نیز یافت شده که حالا دانشمندان در تلاش برای بررسی بیشتر آن هستند.