فلسفه گرفتن فال حافظ در شب یلدا چیست؟
شب یلدا فقط با هندوانه خوردن و تخمه شکستن نیست که جذاب و دوست داشتنی است بلکه از سنت‌های دیرینه این شب، حافظ خوانی و شاهنامه خوانی است.
اول صبح؛ شب یلدا، بلندترین شب سال است که همه اعضای خانواده، فامیل‌ها را در کنار بزرگ ترها جمع می‌کند و آداب و رسوم خاصی دارد. یکی از آئین‌های ایرانیان در این شب خواندن شعرهای عاشقانه حافظ و تفال بر دیوان لسان الغیب است.
سنت‌های کهن ایرانیان همواره دلنشین و جالب و پر از فلسفه و حکمت‌های خاص است. اینکه در بلندترین شب سال در محفل گرم خانواده ها، افراد تفالی به لسان الغیب می‌زنند، جای تامل و تفکر دارد. در این بخش از نمناک درباره فلسفه حافظ خوانی در شب یلدا توضیحاتی را ارائه می‌دهیم.
فال شب یلدا
در شب یلدا که اولین شب زمستان است و حدود یک دقیقه بلندتر از شب‌های دیگر سال است، همه اعضای خانواده و اقوام دور هم جمع می‌شوند تا یک شب شاد و به یاد ماندنی داشته باشند.
از سنت‌های دیرینه این شب، حافظ خوانی و شاهنامه خوانی است که از قدیم الا یام در بین خانواده‌های ایرانی مرسوم بوده است. به این صورت که بزرگ جمع برای افراد دیگر فال حافظ می‌گیرد و اشعار عاشقانه حافظ را می‌خواند.
بنابراین در شب یلدا تنها شب نشینی و خوردن انواع خوراکی‌ها و میوه ها، این شب را لذت بخش و بسیار به یاد ماندنی نمی‌کند، بلکه داشتن لبخند و صفای دل و تفال به حضرت عشق، حافظ است، که به لحظات سرد زمستان، گرمی می‌بخشد.
برخی از افراد حافظ خوانی را فقط مختص خانواده‌های آشنا با شعر و ادب می‌دانند اما برخی از محققین مراسم حافظ خوانی در شب یلدا متعلق به طبقه خاص و اهل ادب نمی‌دانند زیرا تقریبا در همه خانه‌ها کتاب حافظ وجود دارد و مردم به حافظ خوانی و فال حافظ اعتقاد بسیار قوی دارند.
تفال به حافظ در مناسبت‌هایی مانند چهارشنبه سوری، بعداز ظهر سیزده به در و… هم مرسوم است. اما حافظ خوانی در شب یلدا رواج بیشتر و حال و هوای دیگری دارد. باید بدانید که حافظ خوانی در اکثر شهرهای ایران مرسوم است. در این شب ما با نیت شادکامی و پیروزی کتاب حافظ را می‌گشاییم و آرزوهای دل خویش را از او طلب می‌کنیم.
چرا فال حافظ می‌گیرند؟
تا به حال اندیشیده‌اید که چرا در شب یلدا، اشعار دیگر شاعران خوانده نمی‌شود و مردم به خواندن اشعار حافظ در این شب علاقمند هستند؟ بهتر است برای رسیدن به پاسخ این سوال نظر استاد بهاءالدین خرمشاهی را بخوانید:
استاد می‌گوید: حافظ نظر کرده است و خدا به حافظ نظر دارد چرا که او به مردم ایران و مردم به او نظر دارند. راز فال حافظ و اینکه شعرهای او بسیار مرتبط با موضوع می‌آید، نظرکردگی اوست. اشعار حافظ مضامین و معانی متنوعی دارند به صورتی که مضمون به جهان شعر و معنا به زندگی واقعی مربوط است. حافظ بیش از هر شاعر دیگری به معنا پرداخته است.
از گفتمان‌های شعرحافظ اعتقاد به آخرت، اعتقاد به معاد و طنزاست. از مباحث مهم دیگر شعر حافظ باده ستایی، عشق، عرفان، اخلاق و اخلاقیات، پندپذیری و پند ناپذیری، استغنا، جبرگرایی و تسلیم به رضا، بی‌اعتباری به جهان، توکل و حق‌شناسی می‌باشد.
چطور فال حافظ بگیریم؟
کتاب حافظ در اکثر خانه‌ها وجود دارد، برای تفال زدن به حافظ ازکسی که شعر را به خوبی می‌خواند و می‌تواند تفسیر کند، بخواهید برای شما فال بگیرد. برای فال گرفتن:
ابتدا فاتحه‌ای بخوانید و سپس کتاب حافظ را ببوسید، در دل آرزوهای خود را بیان نموده و نیت کنید و به طور تصادفی صفحه‌ای از کتاب حافظ بگشایید و با صدای بلند شروع به خواندن نمایید.
در شب یلدا در کنار حافظ خوانی چه کارهایی انجام می‌دهند؟
در شب یلدا اقوام دور هم جمع می‌شوند و خوراکی‌های مختلف مانند انواع میوه (انار، هندوانه، کدو و…)، آجیل، شیرینی و… می‌خورند و اشعاری از شاهنامه و حافظ می‌خوانند.
در قدیم این باور وجود داشته که زمستان دو چله به اسم چله بزرگه و چله کوچکه دارد. چله بزرگه از اول دی تا دهم بهمن بود و چله کوچکه تا آخر بهمن. آن‌ها معتقد بودند که سرمای چله چله بزرگه به پای سرمای چله کوچکه نمی‌رسید زیرا چله کوچکه گفته اگر پشتم به بهار نبود بچه را در قنداق خشک می‌کردم.
با گذشت چله کوچک فقرا می‌گفتند زمستان تمام شد و روسیاهی به ذغال ماند. آن‌ها در شب اول چله بزرگه کنار هم جمع می‌شدند و بساط سور و سات از آجیل و شیرینی و… را فراهم می‌کردند و می‌گفتند با خوردنی‌های سفره شب یلدا، می‌توانند طبیعت سرد خود را گرم کنند.
بعد از آن اهمن و بهمن و سرما پیر زن بود که سه دهه اسفند را در بر می‌گرفت. اهمن و بهمن دو برادر زمستان بودند و می‌گفتند «اهمن و بهمن، عهده همه با من» بدین معنی که هرچه زمستان و چله‌های آن نکرده‌اند ما تلافی می‌کنیم، و داستان سرما پیر زن هم این است که می‌گویند پیرزنی در زمان حضرت رسول (ص) شتری داشت که مست بود و او شتر را نزد حضرت برد و گفت زمستان تمام شد و شتر من مست است و حضرت دعا فرمود: ده روز به زمستان اضافه شود که سرمای آن برگشت کند.
سخن آخر
یلدا بهانه‌ای است، تا به دیدن عزیزانمان و پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌هایی برویم که در پس وقت نداشتن‌ها و بی‌حوصلگی‌های ما فراموش شده اند.
بهانه‌ای است تا لبخندی بر لبان کودکان بنشانیم و زمانی را فارغ از مشغله‌های روزمره آنان را در آغوش بگیریم و همگی، لحظه‌های شیرین با هم بودن را تجربه کنیم پس یلدا را با تجملات بیهوده به کام خود و عزیزانتان تلخ نکنید و با هر چه که دارید، این شب را به یادماندنی کنید.