چرا اروپایی‌ها سالی «یک میلیون یورو» در این حوض می‌اندازند؟
فواره تروی که بین سال‌های ۱۷۳۲ تا ۱۷۶۲ میلادی ساخته شد، یکی از مهم‌ترین بناهای نمادین رم است. این بنا که فردی به نام نیکولا سالوی آن را ساخته، نشان‌دهنده رام کردن آب‌های سرکش است و شامل تندیس اسئانوس، خدای رودخانه‌هاست که بر ارابه‌ای صدفی سوار شده و چند اسب موج‌سان آن را می‌کشند.
اول صبح؛ اغلب گردشگران وقتی به رم می‌روند درون فواره معروف تروی سکه می‌اندازند که ارزش سالانه آن به بیش از یک میلیون یورو می‌رسد. اما این همه پول کجا می‌رود؟ سکه‌های دیگر در حوض‌های معروف جهان و از جمله در ایران چه می‌شود؟
بیش از یک دهه است که هر چند ماه یک بار کارکنان یگ گروه ویژه سکه‌هایی را که گردشگران درون حوض دیدنی تروی با آن آب‌نما و تندیس‌های زیبایش می‌اندازند، جمع می‌کنند، اما این درآمد بادآورده ایتالیا برای کمک به نیازمندان استفاده می‌شود.
چرا مردم داخل فواره تروی سکه می‌اندازند؟
فواره تروی که بین سال‌های ۱۷۳۲ تا ۱۷۶۲ میلادی ساخته شد، یکی از مهم‌ترین بناهای نمادین رم است. این بنا که فردی به نام نیکولا سالوی آن را ساخته، نشان‌دهنده رام کردن آب‌های سرکش است و شامل تندیس اسئانوس، خدای رودخانه‌هاست که بر ارابه‌ای صدفی سوار شده و چند اسب موج‌سان آن را می‌کشند. یکی از مجسمه‌ها حالتی رام و مطیع دارد اما مجسمه دیگر به شکلی وحشیانه دیده می‌شود که این وضعیت‌های متضاد دریا را نشان می‌دهد.
طبق سنتی که خاص ایتالیا نیست، گردشگران پشت به بنای تروی می‌ایستند و با دست راست سکه پولی را از روی شانه چپ به داخل آب می‌اندازند.
این رسم با فیلم «زندگی شیرین» ساخته کارگردان معروف ایتالیایی، فدریکو فلینی در سال ۱۹۵۴ بیشتر رواج پیدا کرد. در صحنه‌ای از این فیلم که یکی از مشهورترین صحنه‌های سینماست، آنیتا اکبرگ هنگام نیمه شب وارد حوض می‌شود و به مارچلو ماسترویانی اشاره می‌کند تا به او بپیوندد.
پول‌هایی که به آب‌نمای تروی می‌ریزند چه می‌شود؟
هر روز حدود ۳ هزار یورو پول خرد به آب‌نمای تروی ریخته می‌شود که مجموع آن در سال به حدود ۱.۵ میلیون یورو می‌رسد. رم با ۲۱ میلیون گردشگر در سال، یکی از پربازدیدترین شهرهای جهان است.
شهرداری رم سالی چند بار تیمی را برای جمع‌آوری پول‌ها از آب‌نما به آنجا می‌فرستد. کارگران انبوه سکه‌ها را جارو کرده و سپس از یک شلنگ مکش برای خارج کردن پول‌ها استفاده می‌کنند. بعد از آن سکه‌ها زیر نظر پلیس خشک، بسته‌بندی و شمارش می‌شوند.
در سال ۲۰۰۱ شهردار رم تصمیم گرفت که پول جمع‌آوری شده را در اختیار یک سازمان خیریه محلی قرار دهد تا از دست دزدانی که به صورت مکرر و روزافزون در تلاش برای برداشتن سکه‌ها بودند، در امان بماند و دین گونه از آن زمان تاکنون، سکه‌ها به سازمان خیریه کاتولیک رم، کاریتاس اهدا می‌شود.
این کمک بزرگی برای این مؤسسه خیریه بوده است، به طوری که امروز مبلغ جمع‌آوری شده از حوض تروی، ۱۵ درصد از بودجه سالانه آن را تشکیل می‌دهد.
در سال ۲۰۲۲ کاریتاس ۱.۴ میلیون یورو از این فواره جمع‌آوری کرد و انتظار می‌رود مبلغ جمع‌آوری شده در سال ۲۰۲۳ از این هم بیشتر شود.
کاریتاس از این پول برای کمک به فقرا و نیازمندان شهر استفاده کرده و با آن غذاخوری‌های فقرا، گرمخانه‌ها، سوپرمارکت‌های رایگان و پروژه‌های دیگر را تأمین مالی می‌کند. کاریتاس همچنین با این پول به تعمیر و نگهداری مجتمعی در حومه رم می‌پردازد که شامل خانه سالمندان، غذاخوری و خدمات دندانپزشکی برای ساکنان فقیر شهر است.
به این ترتیب بازدیدکنندگان تروی با انداختن سکه در آب برای نذر، آرزوی عاشقانه، سلامتی یا پولدار شدن، در واقع عملا به نیازمندانی کمک می‌کنند که نمی‌شناسند و هرگز آن‌ها را نخواهند دید.
پس اگر شما هم تاکنون به ایتالیا و شهر باستانی رم سفر کرده و سکه‌ای درون آب تروی انداخته باشید، بدانید که آن سکه برای کار خیر استفاده شده است.
راز سکه انداختن در آب‌نما
رسم سکه انداختن مختص آب‌نمای تروی رم نیست و در بسیاری از کشورهای جهان از جمله ایران نیز رواج دارد. زمان و مکان دقیق ایجاد چنین رسم و خرافاتی معلوم نیست، اما انسان‌ها این کار را از دیرباز به هدف برآورده شدن آرزوها انجام می‌داده‌اند.
تجربه افراد نیز حاکی از آن است که با انداختن سکه در آب در چشمه‌ها، آب‌نماهای پارک‌ها و مراکز خرید، احساس خوشایند خرسندی و رضایتمندی به آن‌ها دست می‌دهد، زیرا به نظر می‌رسد از نظر روانی این که از قدیم گفته‌اند این کار خوش‌یمن است، در باور بسیاری نهادینه شده است.
تجربه کشورها
در باور هندیان چشمه و رودخانه جایگاه مقدسی دارند و آن‌ها از گذشته‌های دور می‌پنداشته‌اند که انداختن سکه یا چیز ارزشمند دیگری در آب برایشان شانس و اقبال نیک به همراه می‌آورد. آن‌ها به داخل حوض‌ها و آب‌نماهای خیابان و پارک سکه پرت می‌کنند و حتی وقتی که درون قطار هستند و قطار از کنار برکه یا رودخانه‌ای می‌گذرد، سکه‌ای به درون آب می‌اندازند و زیر لب دعا می‌خوانند.
گفته می‌شود ریشه این کار در گذشته کشاورزان هندی بوده‌اند که سکه‌های مسی را درون آب می‌انداختند تا آب تمیز تصفیه شود. مس حل شده درون آب، آن را صاف کرده و برای سلامتی مردم مفید بوده است. این رسم نسل به نسل تکرار شده و به صورت نمادی از بر آورده شدن آرزوها در آمده است.
پادشاهان نیز با پیروی از این رسم، درون آب پول می‌انداختند و برای تدام سلطنت و تندرستی خودشان آرزو می‌کرده‌اند.
نظیر این رسم در آفریقا و اروپا نیز از قدیم وجود داشته است، در مورد خاستگاه آن در آفریقا فرضیه دیگری مطرح است. گفته می‌شود که در آفریقا مردم برای یافتن آب تمیز تلاش بسیاری می‌کرده‌اند و به محض آن که چاه یا سرچشمه تمیزی پیدا می‌کردند، به نشانه شکرگزاری از خدایان، سکه‌ای به درون آب می‌انداخته‌اند تا برکت آن نیز بیشتر شود.
کشف ده‌ها هزار سکه باستانی رومی در اعماق آب‌های ساحلی ایتالیا
با این حال امروز داستان برعکس شده و سکه‌های پول کشورها که از آلیاژهای مختلفی ساخته می‌شوند، دیگر نه تنها آب را صاف نمی‌کنند بلکه به دلیل داشتن فلزاتی همچون کروم، نیکل، منگنز و روی، آلوده‌کننده آب هم هستند و سلامتی انسان را به خطر می‌اندازند.
جمع‌آوری سکه‌ها و تخصیص مبالغ جمع‌آوری شده از آب‌نماها و حوضچه‌ها نیز در بیشتر کشورها، به ویژه کشورهای غیراروپایی، یا فرآیند رسمی ویژه‌ای ندارد یا شیوه آن تعریف شده و مشخص نیست.
ایران
با آن که آب در فرهنگ، اسطوره‌ها و آئین‌های دینی ایرانیان چه پیش از اسلام و چه بعد از آن نقش بسیار پررنگی داشته و دارد، اما به نظر می‌رسد رسم سکه انداختن در آب‌نماها در ایران متأخرتر از کشورهای دیگر است.
برخی بر این باورند که رسم سکه انداختن در آب از کیش ایرانی میترائیسم آمده است و می‌گویند ایرانیان سکه یا هدایایی برای آناهیتا، ایزدبانوی آب، درون حوض‌ها و قنات‌ها می‌انداخته‌اند.
این رسم در دهه‌های اخیر در ایران رواج بیشتری یافته است. اگر به کاشان یا شیراز سفر کرده باشید حتما با دو نمونه از مشهورترین مکان‌هایی که در آن سکه و حتی اسکناس می‌اندازند، آشنا شده‌اید: «حوض سکه» در باغ فین کاشان و «حوض ماهی و قنات» و حوض صحن آرامگاه سعدی در شیراز.
جمع‌آوری این سکه‌ها در ایران معمولا بر عهده مدیریت مکان‌هایی است که حوض‌ها و آب‌نماها در آن قرار دارند. اما بر خلاف امامزاده‌ها و اماکن مقدس شیعیان که پرده‌داری مسئول جمع‌آوری پول‌های ریخته شده در ضریح آن‌هاست، درباره جمع‌آوری پول‌های موجود در آب‌نماها و این که چی کسی مسئول آن است، ظاهرا ساز و کار و اطلاعات مشخصی در دست نیست.