مار غول‌پیکری که تمساح را یک لقمه کرد/ عکس
مار پیتون سنگی آفریقای شمالی به طور کلی بزرگتر است و می‌توان آن را در مرکز و غرب آفریقا یافت؛ این زیرگونه تمایل دارد در محیط‌های مختلفی از جمله ساوانا، علفزارها و نزدیک توده‌های آبی زندگی کند.
اول صبح؛ مار پیتون سنگی آفریقایی به دلیل توانایی باورنکردنی خود در خوردن حیوانات بزرگ جثه‌ای مانند کفتار و بز کوهی معروف است؛ روش خاص او در انقباض کردن و همچنین آرواره‌های منعطف این مار به او کمک می‌کند که بتواند چنین طعمه‌هایی را شکار کند. حتی گزارش‌هایی مبنی بر مصرف کامل ایمپالا توسط این پیتون‌ها گزارش شده است که توانایی باورنکردنی آن‌ها را برای مقابله با طعمه‌های مهیب نشان می‌دهد.
رژیم غذایی مارهای سنگی آفریقایی «African rock python» باورنکردنی است، اما جالب است بدانید این ویژگی تنها ویژگی خارق‌العاده و جذاب این مار نیست. محدوده بومی و رفتارهای جفت گیری این مار نیز به همان اندازه جذاب است و نقش مهمی در بقا و تکثیر این گونه در مناظر مختلف آفریقا دارد.
پیتون سنگی آفریقایی «Python sebae» متعلق به تیره پایتون از خانواده «Pythonidae» است. این گونه معمولاً با نام‌های مختلفی از جمله پیتون آفریقایی، پیتون آفریقای مرکزی و پیتون صخره‌ای شناخته می‌شود. معمولاً به دو زیرگونه شناخته شده تقسیم می‌شود: پیتون سنگی آفریقای شمالی «Python sebae sebae» و پیتون سنگی آفریقای جنوبی «Python sebae natalensis». این دو زیرگونه از نظر اندازه، ظاهر و توزیع متفاوت هستند.
پیتون سنگی آفریقای شمالی به طور کلی بزرگتر است و می‌توان آن را در مرکز و غرب آفریقا یافت. این زیرگونه تمایل دارد در محیط‌های مختلفی از جمله ساوانا، علفزارها و نزدیک توده‌های آبی زندگی کند. اندازه بزرگتر آن‌ها به این معنی است که می‌توانند طعمه‌های بزرگتر را شکار کنند. پیتون صخره‌ای آفریقای جنوبی که در مناطقی مانند آفریقای جنوبی، زیمبابوه و بخش‌هایی از موزامبیک (بخش‌های جنوبی قاره) زندگی می‌کند، کمی کوچکتر از همتای شمالی خود است. این زیرگونه اغلب دارای الگوی رنگی متمایزتری است.
علی‌رغم این تفاوت‌ها، هر دو زیرگونه دارای ویژگی‌های معمولی مار پیتون صخره‌ای آفریقایی هستند، مانند توانایی قوی منقبض‌کردن، طبیعت غیرسمی و نقش‌های اکولوژیکی مشابه به عنوان شکارچیان برتر در زیستگاه‌های مربوطه خود.
طول مارهای بالغ معمولاً بین ۳ تا ۶ متر است و برخی از پیتون‌های سنگی آفریقایی بزرگتر تا حدود ۷.۵ متر رشد می‌کنند. مارهای پیتون سنگی نوجوان در بدو تولد به طور قابل توجهی کوچکتر هستند و طول آن‌ها حدود ۴۵ تا ۶۰ سانتی متر است. این مارهای جوان در سال‌های اولیه زندگی خود یک جهش رشد سریع را تجربه می‌کنند که برای بقای آن‌ها در طبیعت حیاتی است، زیرا آسیب‌پذیری آن‌ها را در برابر شکارچیان کاهش می‌دهد.
این پیتون‌ها ساختار قوی و عضلانی دارند و پوست آن‌ها با پوسته‌های صاف و براق پوشیده شده است که هم نقش محافظت دارد و هم در استتار به آن‌ها کمک می‌کند. رنگ این پیتون‌ها معمولاً ترکیبی از قهوه‌ای، زیتونی، بلوطی و زرد است، اما این رنگ می‌تواند بین این مارها و زیر گونه‌ها تا حدودی متفاوت باشد. این رنگ‌آمیزی به آن‌ها کمک می‌کند تا با محیط طبیعی خود برای شکار و… سازگار شوند.
یکی از بارزترین ویژگی مارها الگوی آن‌ها است. آن‌ها معمولاً دارای یک سری لکه‌های نامنظم، قهوه‌ای تیره تا سیاه و نوارهای راه راه هستند که با خطوط کوچکتر و روشن‌تر در طرفین آن پشت این مارها قرار دارد. این الگو در مار پیتون سنگی آفریقای جنوبی در مقایسه با گونه شمالی بارزتر و متمایزتر است.
سر آن‌ها مثلثی مشخص است که کمی پهن‌تر از گردنشان است و آرواره و دهان بزرگی دارند. این مارها دارای پوسته‌های کوچک و متقارن در بالای سر و حفره‌های بزرگتر و حساس به گرما در نزدیکی لب‌های خود هستند که به شناسایی طعمه‌های خونگرم حتی در تاریکی کمک می‌کند. کار آن‌ها برای خوردن طعمه‌های بزرگ به واسطه آرواره‌های بسیار منعطفی که دارند به حدی راحت‌تر می‌شود که حتی می‌توانند طعمه‌های بسیار بزرگتر از سر خود را بخورند.
چشم‌های پیتون مردمک‌های عمودی دارند و این یک ویژگی رایج در میان مارهایی است که شب و روز فعال هستند. این ویژگی به آن‌ها کمک می‌کند تا با شرایط نوری مختلف سازگار شوند و قابلیت‌های شکار آن‌ها را در زیستگاه طبیعی خود افزایش دهند.
مارهای سنگی آفریقایی با همان فرآیندی که در اکثر مارها دیده ی‌شوند تولید مثل می‌کنند. آن‌ها تخم می‌گذارند و چرخه تولید مثل آن‌ها با رقابت برای ماده‌ها و جفتگیری آغاز می‌شود. این مارها معمولا بین نوامبر و مارس جفت گیری می‌کنند. در طول فصل جفتگیری، پیتون‌های سنگی نر آفریقایی از طریق «مبارزه» برای ماده‌ها رقابت می‌کنند. در این مبارزه نرها بدن خود را در هم می‌پیچند و سعی می‌کنند یکدیگر را به هم بچسبانند. این بیشتر نمایش قدرت است تا مبارزه، زیرا به ندرت منجر به آسیب می‌شود. ماری که در این مبارزه خود را قوی‌تر نشان می‌دهد، حق جفتگیری با ماده را به دست می‌آورد. این رفتار رقابتی تضمین می‌کند که قوی‌ترین ژن‌ها به نسل بعدی منتقل می‌شود.
ماده‌ها معمولاً ۲۰ تا ۵۰ تخم می‌گذارند و به طور فعال از آن‌ها محافظت می‌کنند. این سطح از مراقبت مادر، که شامل حلقه زدن به دور تخم‌ها می‌شود، در میان پیتون‌ها قابل توجه است. این دوره ۶۰ تا ۹۰ روز طول می‌کشد و پس از آن بچه‌ها بیرون می‌آیند. ماده‌ها ممکن است تا هفته‌ها پس از تولد مارها به مراقبت از آن‌ها ادامه دهند.
پیتون‌های سنگی آفریقایی با چندین تهدید روبرو هستند که بر جمعیت آن‌ها تأثیر می‌گذارد. گسترش سکونتگاه‌های انسانی، توسعه کشاورزی و جنگل‌زدایی زیستگاه‌های طبیعی آن‌ها را کاهش می‌دهد. این نه تنها فضای زندگی آن‌ها را محدود می‌کند، بلکه بر در دسترس بودن طعمه نیز تأثیر می‌گذارد. علاوه بر این، آن‌ها اغلب توسط انسان شکار یا کشته می‌شوند. در برخی مناطق آن‌ها را برای پوست شکار می‌کنند که در صنعت مد استفاده می‌شود.
تجارت غیرقانونی حیوانات خانگی نیز تهدید قابل توجهی برای شجمعیت آن‌ها است. پیتون‌های جوان‌تر در خرید و فروش بازار حیوانات خانگی عجیب و غریب آسیب‌پذیر هستند. این تجارت نه تنها آن‌ها را از زیستگاه طبیعی خود دور می‌کند بلکه این مارها را در معرض استرس و خطر مرگ در حمل و نقل و اسارت قرار می‌دهد. تلاش‌های حفاظتی در برخی مناطق برای محافظت از این مارها انجام می‌شود، با این حال این حفاظت چالش برانگیز است.