ماجرای ترس عقاب‌های ایران از انسان
از میان ۶۰ گونه عقابی که در دنیا وجود دارد، ۱۱ گونه آن متعلق به ایران است و از این تعداد تنها یک عقاب، از نظر توانایی و نه رخداد واقعی، امکان بلند کردن وزنی معادل یک بچه کوچک را دارد.
اول صبح؛ از میان ۶۰ گونه عقاب در دنیا، ۱۱ گونه متعلق به ایران است. عقاب از دیرباز به عنوان نماد قدرت شناخته می‌شده و از همان دوران یا تصویرش بر برخی پرچم‌ها نقش بسته یا سردیس و مجسمه‌اش ساخته شده است. داستان‌ها و روایت‌های مختلفی از شکار انسان و بردنش به ارتفاعات توسط عقاب نقل شده است اما قصه‌ها بیشتر از واقعیت است. از میان ۶۰ گونه عقابی که در دنیا وجود دارد، ۱۱ گونه آن متعلق به ایران است و از این تعداد تنها یک عقاب، از نظر توانایی و نه رخداد واقعی، امکان بلند کردن وزنی معادل یک بچه کوچک را دارد. اما بیشتر از آنکه انسانها در ایران توسط عقاب تهدید شوند که گاهی در قالب ویدئوها یا داستانهای ساختگی نقل میشود، این عقابها و دیگر پرندگان شکاری هستند که از جانب سودجویان مورد تهدید قرار گرفته یا قربانی سموم و آفت کش‌ها میشوند.
سابقه حمله عقاب در ایران بسیار اندک است
چندی پیش انتشار ویدئویی در فضای مجازی نگرانی‌هایی ایجاد کرد. ویدئویی از حمله عقاب به یک کودک در ایران که در آخرین لحظه و پیش از رسیدن عقاب، فردی کودک خردسال را نجات مِی‌دهد. هر چند نحوه ساخت این ویدئو احتمال غیر واقعی و ساختگی بودنش را به ذهن متبادر می‌کند اما آغاز فصل تابستان و سفر به طبیعت، برخی را از احتمال حمله عقاب به کودکانشان نگران کرده است.
نگرانی‌ای که هرچند در مقابل حمله سگ‌های ولگرد و خیابانی و آمار کودکانی که در نقاط مختلف کشور قربانی آن‌ها میشوند هیچ است و شاید اصلا به وقوع نپیوندد. علیرضا هاشمی متخصص پرنده‌شناسی می‌گوید: «این ویدئو ساختگی به نظر می‌رسد. این روزها با هوش مصنوعی چنین مواردی عجیب نیست. اما مهمتر اینکه عقاب مشاهده شده در این ویدئو از گونه عقاب‌های ایران نیست.
این ویدئو بیشتر به یک شوخی شبیه است. در میان عقاب‌های ایران، عقاب طلایی، شناخته شده‌ترین عقاب در ایران است که از نظر قدرت و توانمندی می‌تواند یک بچه کوچک جثه را بلند کند اما این اتفاق بسیار بسیار نادر است، مگر اینکه بچه کوچک را با شکارش اشتباه بگیرد که این هم امری تقریبا غیر ممکن است. در کشور ما سابقه حمله عقاب به انسان بسیار بسیار اندک است و می‌توان گفت اصلا سابقه قابل توجه آماری از حمله نداریم. آن‌ها از انسانها می‌ترسند. بسیاری از حشرات و دیگر موجودات هرساله مسبب مرگ میلیونها نفر از انسانها در جهان هستند که شاید نگرانی ما بیشتر باید متوجه آن‌ها باشد.»
وضعیت نامناسب پرندگان شکاری در ایران
از مهمترین دلایلی که به شکار نشدن انسان توسط عقاب در ایران مهر تایید می‌زند، ترس این حیوان از انسان است. پرندگان شکاری معمولا از انسانها دوری میکنند یا به عبارت دیگر، از انسانها می‌ترسند. به همین دلیل حتی پرنده‌شناسان و عکاسان حیات وحش به سختی امکان مشاهده این نوع پرندگان برایشان فراهم میشود. پرندگان شکاری در ایران از فاصله دور از انسان فرار مِی‌کنند که این، نتیجه نامهربانی ما با حیوانات است. آن‌ها سابقه ذهنی خوبی از نزدیک شدن به انسانها ندارند.
علیرضا هاشمی، متخصص پرنده‌شناسی: «همه پرندگان شکاری از جمله عقابها، در ایران وضعیت نامناسبی دارند و همگی در معرض تهدید هستند و حتی‌زاد آوری‌شان هم بعضا مختل شده است. متاسفانه جوجه پرندگان شکاری به تصور اینکه ارزشمند هستند توسط سودجویان برداشته میشوند و این از آفت‌های بزرگ حیات وحش در کشور ماست. حقیقت آن است که شائبه ارزش بالای این پرندگان در مورد عقابها تنها افسانه است و هرساله تعداد زیادی از جوجه این پرندگان به خیال ارزش بالای فروش از طبیعت گرفته میشوند که در اکثر موارد هم بعد از مدتی با توجه به آنکه بازاری برای خرید و فروش آن‌ها وجود ندارد، در گوشه قفس جان خود را از دست میدهند و قربانی زیاده خواهی ما انسانها میشوند.
پرندگان شکاری از جمله عقابها، با چند تهدید در ایران مواجه هستند. مسمومیت با سموم آفات نباتی که عمدتا جوندگان و حشرات را درگیر کرده و پرندگان شکاری هم از آن‌ها تغذیه میکنند یکی از تهدیدات است. این سموم یا بلافاصله باعث مرگ پرنده میشود یا بعد از مدتی به دلیل انباشته شدن در بدنش، آن را به کام مرگ می‌فرستد. برخی سموم، زاد آوری پرندگان شکاری را هم به مخاطره می‌اندازد. بدین صورت که پوسته تخم پرندگان آلوده را بسیار نازک و شکننده کرده و تخم‌ها پیش از بیرون آمدن جوجه‌ها از بین می‌رود.
بخشی دیگر از آسیب پرندگان شکاری هم به دلیل تهدید خطوط انتقال برق است. یا به دلیل برخورد با سیم‌ها آسیب می‌بینند یا ممکن است هنگام برخورد یا نشستن بر روی دکل‌ها دچار برق گرفتگی شوند. مزاحمت‌های انسانی هم از دیگر دلایل تهدید این موجودات است. مزاحمت‌های انسانی مانند فعالیت معادن در کوهستان‌ها و نزدیکی لانه‌ها، طبیعت گردی بدون ضابطه و. . نیز از جمله دیگر تهدیدات پرندگان شکاری است.»
گونه‌های عقاب‌های ایران
عقاب طلایی، از جمله پرندگان بومی ایران و از شناخته شده‌ترین عقابها در کشور و شاید جهان است. به همین دلیل مردم بیشتر با این گونه آشنا هستند و در حقیقت نام عقاب برای عموم مردم تداعی کننده عقاب طلایی است. پشت سر این عقاب معمولا مسی و طلایی رنگ است و نام عقاب طلایی نیز اشاره به این رنگ دارد. طول بال‌هایش در هنگام گسترده شدن حدود ۲۲۰ سانتی متر است که عقاب طلایی را در گروه عقاب‌های بزرگ قرار میدهد. عقاب دریایی دم سفید، عقاب دریایی پالاس، عقاب شاهی، عقاب خالدار بزرگ، عقاب خالدار کوچک، عقاب صحرایی، عقاب خاکی، عقاب پرپا، عقاب دو برادر و عقاب مارخور، دیگر گونه‌های عقاب‌های ایران هستند.
زیستگاه عقابها معمولا ارتفاعات است و در شکاف صخره‌ها و پرتگاه‌ها یا درختان بلند، زادآوری کرده و در دشت‌ها کمتر دیده میشوند. هرچند شکار خود را در بسیاری موارد در دشت‌ها و مناطق باز صید میکنند و برخی از گونه‌ها به مناطق باز و دشت‌ها نیز علاقه‌مند هستند. اما عموما زادآوری آن‌ها در مناطق مرتفع دیده میشود. عقاب طلایی نیز از آنجا که مانند دیگر عقابها بیشتر در ارتفاعات حضور دارد در امتداد کوههای البرز و زاگرس بسیار دیده میشود و در بخش‌های مرکزی ایران احتمال دیده شدنش بسیار کم است.
۶۰ گونه عقاب در دنیا وجود دارد
۴۰ گونه عقاب در آفریقا زندگی میکنند
۱۱ گونه عقاب در ایران است
۱۶۵ کیلومتر بر ساعت، حداکثر سرعت پرواز عقاب هاست
۱۴ تا ۲۸ سال، طول عمر عقاب است
۲.۵ متر طول دو سر بال عقاب فیلیپینی، بزرگترین عقاب دنیاست
۱۱ کیلوگرم، بیشترین وزن عقاب در دنیاست
۱۲۰ سانتی متر، حداکثر بلندی قد عقاب است
۲۰۰۰۰۰ برابر بهتر از انسان، قدرت بینایی دارد
۹۰۰ کیلوگرم، وزن آشیانه برخی عقاب‌های بزرگ است
۳۰۰۰ متر بالاتر از زمین، ارتفاعی است که عقاب سر سفید توانایی پرواز دارد