نوشیدنی‌های انرژی‌زا؛ آیا از خطرشان مطلع هستید؟

اول صبح؛ نوشیدنی‌های انرژی‌زا در ابتدا به طور ویژه برای مردان جوان عرضه شدند، اما اکنون خانم‌ها را نیز مورد هدف قرار داده‌اند.

اکثریت قریب به اتفاق افرادی که نوشابه‌های انرژی‌زا مصرف می‌کنند نوجوانان و مردان ۱۸ تا ۳۴ساله هستند که در نتیجه نوشیدن آن‌ها نمی‌میرند. با این حال مرگ ناشی از مصرف این نوشیدنی‌ها تنها یک شایعه نیست. مرکز علوم منافع عمومی ۳۴ مورد مرگ مرتبط با این محصولات را بین سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۴ گزارش داده است. اخیراً، خانواده‌های یک دانشجوی دختر و یک مرد ۴۶ساله از رستوران پانرا که نوشیدنی‌های انرژی‌زا ویژه خود را می‌فروشند، به دلیل مرگ عزیزانشان پس از مصرف این محصولات شکایت کردند.

با وجود تعداد مرگ و میر کم، تعداد بسیار زیادی از مصرف کنندگان عوارض جانبی ناخوشایندی را تجربه می‌کنند، از بی‌خوابی تا اضطراب و ناراحتی‌های دستگاه گوارش. با این حال، تقاضا برای این محصولات هر روز در حال افزایش است. محققان معتقدند دلیل این افزایش تقاضا در واقع به دلیل کارکردهای متفاوتی است که این نوشیدنی‌ها وعده می‌دهند؛ مانند کاهش وزن یا آبرسانی بیشتر به بدن! این تبلیغات معمولا حقیقت ندارند و تنها برای بازاریابی و فروش تنظیم شده‌اند.

چه چیزی نوشیدنی‌های انرژی‌زا را خطرناک می‌کند؟

علاوه بر مقدار زیادی شکر، تقریباً تمام نوشیدنی‌های انرژی‌زا در فرمولاسیون خود مقدار قابل توجهی کافئین دارند. بسیاری از این نوشیدنی‌ها همچنین شامل گوارانا، یک گیاه آمازونی، هستند که حاوی سطوح بالایی از کافئین طبیعی و سایر محرک‌ها است. یکی دیگر از مواد متداول این نوشیدنی‌ها تورین است، یک ساختار پروتئین که به طور طبیعی در بدن انسان وجود دارد و مسئول کاهش فعالیت برخی از سلول‌های عصبی است.

در مقادیر متوسط، کافئین باعث می‌شود افراد هوشیاری و انرژی بیشتری داشته باشند. با این حال، در مقادیر زیاد، اثرات منفی آن از جمله بی‌قراری، حالت تهوع و لرزش بدن بر اثرات مثبتش غلبه می‌کنند. دانشمندان اطلاعات کمی در مورد اثرات منفی تورین و گوارانا بر بدن انسان دارند. بیشتر داده‌ها درباره اثرات این محصولات از مطالعات بر حیوانات بدست آمده است. با این حال اثرات کافئین بر سیستم‌های مختلف بدن انسان به طور کامل مورد بررسی قرار گرفته است. بسیاری از این اثرات به دفعات و میزان مصرف بستگی دارد: یک فنجان بزرگ قهوه تاثیر خاصی بر فشار خون یا ضربان قلب کسانی که به طور منظم قهوه می‌نوشند نمی‌گذارد اما می‌تواند در سلامت کسانی که به نوشیدن قهوه عادت ندارند تاثیراتی منفی بگذارد. نوشیدن مقدار زیادی قهوه می‌تواند منجر به عوارض جانبی جدی، از جمله استفراغ شدید، تشنج، و تجزیه عضلات شود.

میزان کافئین موجود در نوشیدنی‌های انرژی‌زا تنوع بالایی دارد. یک فنجان قهوه معمولی حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ میلی گرم کافئین دارد، در حالی که نوشیدنی‌های انرژی‌زا می‌توانند شامل ۸۰۰ میلی گرم کافئین باشند. سازمان غذا و دارو کانادا مصرف روزانه حداکثر ۴۰۰ میلی گرم کافئین را پیشنهاد کرده است.

اگرچه نوشیدنی‌های انرژی‌زا با عوارض جانبی مختلفی همراه هستند، بزرگترین نگرانی‌ها از مصرف آن‌ها مربوط به اثراتشان بر سیستم قلبی عروقی و به‌ویژه ضربان قلب است. چندین مطالعه نشان داده است که نوشیدنی‌های انرژی‌زا ضربان قلب و فشار خون را افزایش می‌دهند که در موارد شدید می‌تواند منجر به اسپاسم، پارگی یا لخته شدن خون در رگ‌های خونی شود؛ این عوارض جانبی می‌توانند در نهایت به ایست قلبی منجر شوند.

این نوشیدنی‌ها به ویژه برای افرادی که بیماری‌های قلبی ژنتیکی دارند پرخطر هستند. این بیماری‌ها اغلب علائمی ندارند و مصرف نوشیدنی‌های انرژی‌زا برای این افراد را بسیار خطرناک‌تر می‌کند. دقیقاً مشخص نیست که کدام مواد موجود در نوشیدنی‌های انرژی‌زا مسئول بیماری‌های قلبی هستند.

شاید به نظر برسد کافئین مقصر اصلی باشد اما در مطالعات بالینی مقادیر کم کافئین به خودی خود باعث این بیماری‌ها نمی‌شود. با این حال خارج از محیط‌های کنترل شده تحقیقاتی، مصرف بیش از حد نوشیدنی‌های انرژی‌زا می‌تواند خطرناک باشد. در واقع تأثیر سایر مواد موجود در نوشیدنی‌های انرژی‌زا بر سلامتی سوال بزرگ‌تری است. برخی از مطالعات نیز نشان می‌دهند که فعل و انفعالات بین چندین ماده موجود ممکن است باعث تپش قلب شود.

اگرچه محققان معتقد نیستند فروش این نوشیدنی‌ها باید محدود شود، اما ریسک مصرف آن‌ها اصلا به فوایدشان نمی‌ارزد.