خنجر «فضایی» فرعون مصر؛ واقعیتی شبیه افسانه

اول صبح؛ هنگامی که باستان‌شناسان در حدود یکصد سال پیش در سال ۱۹۲۰ وارد مقبره توت‌عنخ‌آمون در دره پادشاهان مصر شدند، خنجری بلند و اشرافی در محل یافتند که تیغه آن از آهن ساخته شده بود. این کشفی گیج‌کننده بود، زیرا عصر آهن تازه یک قرن پس از این فرعون مشهور مصر آغاز شده بود.

پژوهشگران معتقدند در اجسام آهنی که پیش از کشف معادن آهن ساخته شده‌اند، از فلزهای موجود در شهاب‌سنگ‌های فضایی استفاده شده است. پیشتر یک مطالعه در سال ۲۰۱۶ نشان داده بود که یک شهاب سنگ منشأ احتمالی آهن خنجر فرعون است. با این حال سوالات بسیاری درباره نوع شهاب‌سنگ و نحوه ساخت آن باقی مانده بود.

اما در سال 2022 محققان از طریق اشعه ایکس تلاش کردند دریابند این خنجر دقیقا ازچه ساخته شده و چگونه سر از مصر درآورده است. آن‌ها می‌گویند گمان می‌کنند خنجر از طریق آهنگری در دمای پایین ایجاد شده و احتمالا در کارگاهی در خارج از مصر تولید شده است.

توموکو آرای، محقق در موسسه فناوری چیبا در ژاپن، در این باره می‌گوید: «برای درک ساختار و منشا فلزات خنجر، ما تجزیه و تحلیل شیمیایی دوبعدی غیرمخرب و غیر تماسی را برای خنجر انجام دادیم».

محققان با تاباندن اشعه ایکس ساختار عنصری تیغه را بررسی کرده و وجود آهن، نیکل، منگنز و کبالت را در آن مشاهده کردند. همچنین در نقاط سیاه روی تیغه اثر گوگرد، کلر، کلسیم و روی را یافتند. آقای آرای درباره کشف منشا فرازمینی فلزات خنجر گفت: ««ما در هر دو طرف خنجر متوجه یک الگوی کانی آشنا به نام Widmanstätten شدیم که در شهاب‌سنگ آهنی هشت‌وجهی وجود دارد.»

این الگو نحوه توزیع نیکل در اجسام را نشان می‌دهد و در برخی از شهاب‌سنگهای آهنی وجود دارد. به واسطه این ساختار محققان متوجه شدند که خنجر همانند این شهاب‌سنگ‌ها از ساختار داخلی هشت‌وجهی برخوردار است.

دانشمندان برای تأیید آنچه در تحلیل عنصرهای سازنده خنجر دیدند، شهاب‌سنگ خنجر توت‌عنخ‌آمون را با شهاب‌سنگ ژاپنی شیراهاگی مقایسه کردند. شیراهگی منبع آهن برخی از شمشیرهای ژاپنی کلکسیونی بود که امپراتور تایشو در قرن گذشته میلادی در اختیار داشت.

محققان می‌گویند که اگر آهن تا دمای بسیار بالا داغ شود، این الگوی ساختاری ناپدید می‌شود. در نتیجه وجود این الگو به همراه حضور ذرات سولفید آهن نشان می‌دهد خنجر با حرارت نسبتا کم یعنی پایین‌تر از ۹۵۰ درجه سانتی‌گراد ساخته شده است.

گروه محققان همچنین با رجوع به مجموعه‌ای از الواح ۳۴۰۰ساله معروف به «نامه‌های آمارنا» متوجه شدند که فعالیت‌های دیپلماتیک در اواسط قرن چهاردهم قبل از میلاد وجود این خنجر را تایید می‌کنند. در یکی از این نامه‌ها به یک خنجر آهنی در غلاف طلا اشاره شده است که توسط پادشاه میتانی در فلات آناتولی، به خاطر ازدواج فرعون با دخترش به آمنهوتپ سوم پدربزرگ توت‌عنخ‌آمون داده شده است. این گونه اقلام در مصر و خارج از این کشور در عصر خود بسیار ارزشمند بودند.

پژوهشگران همچنین دریافته‌اند که سنگ‌های قیمتی در دسته خنجر با گچ آهکی چسبانده شده‌اند که معمولاً در میتانی استفاده می‌شده و در مصر رواج نداشته‌اند. به همین دلیل گمان می‌کنند که خنجر فضایی توت عنخ آمون یک میراث خانوادگی بوده است که منبعی خارجی داشته است.

توت عنخ آمون که نامدارترین فراعنه مصر باستان است و عموما با نام پادشاه توت شناخته می‌شود از سال ۱۳۳۲ تا ۱۳۲۳ پیش از میلاد فرعون مصر به شمار می‌رفت.