11 اثر هنری که بیش از آنچه تصور کنید «قدیمی» هستند
شواهد باستان‌شناسی نشان می‌دهد که بر خلاف تصورهای پیشین، ساخت آثار نمادین هنری تنها مخصوص گونۀ امروزی انسان نبوده است بلکه برخی از گونه‌های منقرض شدۀ انسانی نیز آثار مخصوص خودشان را تولید کرده بودند.
اول صبح؛ اینکه چه چیزی را می‌توان «هنر» نامید یک موضوع به شدت مورد بحث است و این به ویژه در مورد هنر ماقبل تاریخ صدق می‌کند.
اما به هر حال در جریان کاوش‌های باستان‌شناسی آثاری یافت شده‌اند که می‌توان آن‌ها را مدعی عنوان «هنر بودن» دانست. بسیاری از آن‌ها توسط گونۀ امروزی انسان ساخته شده‌اند اما قدمت برخی از آن‌ها نیز به قبل از به وجود آمدن انسان‌های امروزی برمی‌گردد.
در اینجا یازده مورد از قدیمی‌ترین آثار به اصطلاح «هنری» را معرفی می‌کنیم که برخی از آن‌ها به دست گونه‌های متفاوتی از انسان ساخته شده‌اند.
1. غارنگاره‌های دورۀ میان‌سنگی
وقتی صحبت از هنر ماقبل تاریخ می‌شود، بیشتر مردم به غارنگاره‌هایی مانند آنچه در غار شووه در نزدیکی آوینیون یا غارهای لاسکو در نزدیکی بوردوی فرانسه یافت می‌شود فکر می‌کنند. اما اینها در مقایسه به هنرهای دیگری که ملاحظه خواهیم کرد، نمونه‌های نسبتاً جدیدی محسوب می‌شوند. به عنوان مثال، بیشتر نقاشی‌های غار شووه توسط انسان‌های اولیه مدرن بین ۲۸ تا ۳۷ هزار سال پیش کشیده شده‌اند؛ نقاشی‌های غار لاسکو نیز به حدود ۱۷ هزار سال پیش مربوط هستند.
2. کنده‌کاری‌های استخوانی دورۀ میان‌سنگی
علاوه بر نقاشی‌های غار، دورۀ میان‌سنگی در اروپا شاهد ساخت مجسمه‌های استخوانی توسط انسان نیز بوده است. مجسمه‌های ساخته شده از استخوان‌های حیوانات، که تراشیدن آن‌ها آسان‌تر از سنگ و عمر آن‌ها طولانی‌تر از چوب است، در فرانسه، اسپانیا و آلمان پیدا شده‌اند. عکس بالا مجسمه‌ای کنده‌کاری شده از جنس استخوان را نشان می‌دهد که در فرانسه کشف شده و مربوط به حدود ۲۵ هزار سال پیش است.
3. خوک اندونزیایی
تصور می‌شود که تصویر یک «خوک زگیل‌دار» در یک نگارۀ صخره‌ای در جزیره سولاوسی اندونزی حدود ۴۵ هزار و ۵۰۰ سال قدمت داشته باشد و ممکن است قدیمی‌ترین اثر هنری یافت شده باشد که یک موجود واقعی را بازنمایی می‌کند. محققان می‌گویند اندونزی ماقبل تاریخ نوعی «مرکز» برای هنر صخره‌ای بوده است و کارهای اولیه مانند این ایده را به چالش می‌کشد که سنت هنر سنگ‌نگاره‌ها در اروپا شروع شده و از آنجا گسترش یافته است.
4. حکاکی روی دیوار نئاندرتال‌ها
برای مدت طولانی، باستان‌شناسان فکر می‌کردند که فقط انسان‌های خردمند (هوموساپینس یا گونۀ انسان‌های امروزی) قادر به خلق هنر بوده‌اند. اما اکتشافات اخیر نشان می‌دهد که نئاندرتال‌ها، نزدیک‌ترین خویشاوندان انسانی ما نیز آثاری هنری خلق کرده‌اند. این حکاکی روی دیوار یک غار در فرانسه که توسط نئاندرتال‌ها انجام شده، مربوط به ۷۵ هزار سال پیش است؛ یعنی هزاران سال قبل از ورود انسان‌های امروزی به اروپا.
5. حکاکی استخوانی نئاندرتال‌ها
نئاندرتال‌ها درست مثل انسان‌های امروزی استخوان را نیز تراشیده‌اند و باستان‌شناسان فکر می‌کنند که نئاندرتال‌ها احتمالاً چوب را نیز تراشیده‌اند که البته آثاری از آن باقی نمانده است. اما حکاکی‌های استخوانی باقی مانده‌اند؛ تصویر بالا استخوان حکاکی شده یک گوزن غول پیکر را نشان می‌دهد که در غاری در آلمان پیدا شد. باستان‌شناسان فکر می‌کنند این اثر توسط نئاندرتال‌ها حدود ۵۱ هزار سال پیش ساخته شده است. از آن به عنوان یکی از اولین حکاکی‌های نمادینی که تا به حال یافت شده یاد می‌شود، اگرچه مشخص نیست که این اثر دقیقا نماد چه چیزی است.
6. «هشتگ» آفریقای جنوبی
این تکه سنگ اخرایی‌رنگ که در غار بلومبوس در آفریقای جنوبی پیدا شده، با خطوطی متقاطع شبیه به نماد مدرن «هشتگ» مزیّن شده است. تصور می‌شود که قدمت آن حدود ۷۳ هزار سال باشد و باستان‌شناسان فکر می‌کنند احتمالا توسط گونۀ امروزی انسان ساخته شده باشد.
7. آویز عقابی
این چنگال‌های عقاب که در یک پناهگاه صخره‌ای باستانی در کرواسی یافت شده‌اند، احتمالا در حدود ۱۳۰ هزار سال پیش توسط نئاندرتال‌ها جمع‌آوری شده و به شکل یک آویز درآمده‌اند. این اثر یک قرن پیش کشف شد، اما قدمت خارق‌العادۀ آن به تازگی شناخته شده است.
8. اثر دست تبتی
بر اساس یک مطالعه، آثار فسیل شده دست‌های کودکان در اطراف یک چشمه آب گرم در تبت می‌تواند ۲۰۰ هزار سال قدمت داشته باشد و شاید بتوان آن را یکی از قدیمی‌ترین هنرهای کشف شده به حساب آورد. اثر دست‌ها بر روی سنگ تراورتن دور چشمه باقی مانده‌اند؛ سنگی که وقتی خیس می‌شود نرم است و وقتی خشک می‌شود سفت می‌شود. اما باستان‌شناسان در این مورد بحث می‌کنند که آیا چنین رفتاری هنر محسوب می‌شود یا خیر و مهم‌تر از آن، آیا این آثار دست واقعا به اندازه‌ای که ادعا می‌شود قدیمی هستند یا نه.
9. صدف زیگزاگ
تصور می‌شود که این الگوهای زیگزاگی که بر روی یک صدف یافت‌شده در اندونزی نقش بسته‌اند، در حدود ۵۴۰ هزار سال پیش توسط گونۀ منقرض شدۀ «هومو ارکتوس» ساخته شده باشد. هدف از حکاکی این الگو مشخص نیست. انسان امروزی حدود ۳۰۰ هزار سال قبل به وجود آمده و بنابراین این صدف بیش از ۲۰۰ هزار سال قبل از پیدایش انسان امروزی حکاکی شده است.
10. فنجانک‌های سنگی
فنجانک‌های سنگی ماقبل تاریخ تقریباً در هر قاره‌ای یافت شده‌اند و توسط فرهنگ‌های بسیاری در طول اعصار تولید شده‌اند. مشخص نیست که این گودال‌ها یا فنجانک‌های کنده‌کاری شده چه چیزی را نشان می‌دهند، اما باستان‌شناسان فکر می‌کنند که قدیمی‌ترین آن‌ها ممکن است ۱ میلیون و ۷۰۰ هزار سال قدمت داشته باشند؛ یعنی بیش از ۱ میلیون و ۴۰۰ هزار سال قبل از پیدایش انسان‌های امروزی.
11. کره‌های سنگی
«کره‌های سنگی» ساخته شده از سنگ نرم در سایت‌های باستانی در آفریقا، آسیا و اروپا یافت شده‌اند. قدیمی‌ترین آن‌ها تا ۲ میلیون سال قدمت دارند، اما مشخص نیست که هدف آن‌ها چه بوده است یا کدام گونه از انسان‌های منقرض شده آن‌ها را ساخته‌اند. یک مطالعه علمی اخیرا کره‌های سنگی را به صورت ریاضی تجزیه و تحلیل کرد و نشان داد که آن‌ها تلاش‌هایی برای تحمیل تقارن کروی بر روی توپ‌های تقریباً گرد سنگی هستند. محققان به همین جهت این آثار را «هنر» نامیده‌اند.