یادداشت‌های 4 هزارسالۀ مردی که در ساخت «هرم خوفو» مشارکت داشت/ تصاویر
مدت‌های طولانی دربارۀ چگونگی ساخت اهرام و اینکه دقیقا چه کسانی آنها را ساخته‌اند در میان مورخان بحث‌‌های فراوانی بوده است؛ بردگان؟ کارگران؟ یا کسانی دیگر؟ حالا به لطف کشف «طومارهای پاپیروس دریای سرخ» ما روایتی دست اول از ساخت اهرام در اختیار داریم و حتی می‌دانیم که سازندگان اهرام به عنوان جیرۀ غذایی چه چیزی دریافت می‌کردند.
اول صبح؛ وادی‌الجرف در سواحل مصری دریای سرخ واقع شده است و امروزه مکانی آرام و بی تکلف است. شن‌های خشک بیابان و آب آبی آرام تا جایی که چشم کار می‌کند امتداد می‌یابند. اما این مکان آرام زمانی بیش از 4000 سال پیش یک مرکز پر جنب و جوش و پرهیاهو بود.
اهمیت تاریخی وادی الجرف در سال 2013 آشکار شد؛ زمانی که 30 پاپیروس که قدیمی‌ترین پاپیروس‌های جهان بودند، در غارهای آهکی ساخته دست بشر در این ناحیه کشف شدند.
جدا از قدمتشان، «طومارهای دریای سرخ» به دلیل محتوایشان نیز قابل توجه هستند. آنها نه تنها گذشته دور وادی‌الجرف را به عنوان یک بندر شلوغ نشان می‌دهند، بلکه حاوی روایت‌های عینی مردی به نام «مِرِر» هستند که در ساختن هرم بزرگ فرعون «خوفو» شرکت داشته است.
نمونه‌ای از پاپیروس‌های کشف شده در غارهای آهکی دست‌ساز
محوطه وادی الجرف اولین بار در سال 1823 توسط یک جهانگرد و باستان شناس انگلیسی به نام جان گاردنر ویلکینسون کشف شد که معتقد بود آنجا ویرانه‌های یک گورستان یونانی-رومی است. سپس، در دهه 1950، دو خلبان فرانسوی دوباره به این مکان برخورد کردند. آنها پیشنهاد کردند که آنجا زمانی مرکز تولید فلز بوده است. اما بحران کانال سوئز در سال 1956 تحقیقات بیشتر را به تعویق انداخت.
سال 2008 بود که کار در این سایت از سر گرفته شد. پیر تاله، مصرشناس فرانسوی، مجموعه‌ای از کاوش‌ها را رهبری کرد که به طور قطع نشان دادند وادی‌الجرف یک بندر مهم بوده که قدمت آن به حدود 4500 سال قبل یعنی به زمان سلطنت خوفو و ساخت هرم بزرگ باز می‌گردد. باستان‌شناسان فاش کردند که وادی الجرف یک مرکز اقتصادی پرجنب‌وجوش در مرکز تجارت مواد مورد استفاده برای ساخت اهرام بوده است. آنچه که این نظریه را تایید کرد، کشف مهم یافته دفتر خاطرات مرر در میان پاپیروس‌های دریای سرخ بود.
بندر اهرام
سایت وادی الجرف شامل چندین منطقه مختلف است که در چندین مایل بین نیل و دریای سرخ گسترده شده است. از جهت رود نیل، اولین منطقه، در حدود سه مایلی از ساحل، شامل حدود 30 اتاق بزرگ سنگ آهکی است که برای ذخیره‌سازی استفاده می‌شده است. در این غارها بود که پاپیروس‌ها کشف شد.
از شرق به سمت دریا، مجموعه‌ای از اردوگاه‌ها ظاهر می‌شود و پس از آن، یک ساختمان سنگی بزرگ که به 13 بخش موازی تقسیم شده است. باستان‌شناسان حدس زدند که این بنا به عنوان یک اقامتگاه مورد استفاده قرار گرفته باشد. در نهایت، در ساحل، خود بندر با خانه‌ها و فضاهای ذخیره‌سازی بیشتر قرار داشته است. باستان‌شناسان با استفاده از سفال‌ها و کتیبه‌های یافت شده در این مکان توانسته‌اند قدمت مجموعه بندر را به دوره سلسله چهارم مصر یعنی حدود 4500 سال پیش برسانند. آنها معتقدند بندر در زمان فرعون اسنفرو افتتاح شده و در اواخر سلطنت پسرش خوفو متروک شده است. این بندر برای مدت کوتاهی فعال بوده و در این مدت به ساخت مقبره خوفو اختصاص یافته است.
همراه با پاپیروس‌ها، بسیاری از یافته‌های باستان‌شناسی مهم دیگر در آنجا اهمیت این بندر را آشکار کرده‌اند. سازه‌های بزرگ، مانند اسکله سنگی 600 فوتی، سرمایه‌گذاری عظیمی را در این منطقه نشان می‌دهد. تالت و تیمش حدود 130 لنگر را کشف کردند که حضور آنها به معنای یک بندر شلوغ است.
از بندری که مصریان باستان آن را «بوش» می‌نامیدند، کشتی‌های فرعون از طریق دریای سرخ به سمت شبه جزیره سینا می‌رفتند. مس سخت ترین فلز موجود در آن زمان بود و مصریان برای بریدن سنگ‌های هرم عظیم فرعون به آن نیاز داشتند.
در زمان ساخت اهرام، آبراهه‌ها تا محل اهرام امتداد یافته بودند و امکان حمل سنگ‌ها و سایر اقلام مورد نیاز را فراهم می‌کردند
گنجینۀ غارها
پس از اینکه بندر وادی‌الجرف در حوالی مرگ خوفو از رده خارج شد، سوابق نشان می‌دهد که گروهی از جیزه برای بستن فضاهای ذخیره سازی کنده شده در سنگ آهک اعزام شده بودند. آنها به عنوان تیم اسکورت «اورائوس خوفو» شناخته می‌شدند، که به احتمال زیاد به کشتی‌ای اشاره می‌کند که اورائوس (مار کبرای محافظ) را روی دماغه خود حمل می‌کرد. در طی فرآیند مسدود کردن غارهای آهکی، اسناد پاپیروس مرر احتمالاً در میان بلوک‌های سنگی قرار گرفته‌اند.
آنها برای حدود چهار و نیم هزار سال در آب و هوای خشک صحرا باقی ماندند تا اینکه در حفاری توسط تالت در سال 2013 کشف شدند. اولین دسته از طومارهای دریای سرخ در 24 مارس همان سال در نزدیکی ورودی فضای ذخیره‌سازی به نام G2 پیدا شد. دومین و بزرگترین مجموعه اسناد 10 روز بعد، بین بلوک‌های فضای ذخیره‌سازی G1 پیدا شد.
در میان طومارهای دریای سرخ چندین نوع سند وجود دارد، اما نوشته‌های مرر بیشترین هیجان را به همراه داشت. مرر که رئیس یک گروه کارگری بوده است، سوابق فعالیت‌های گروه را در دفتر خاطرات خود ثبت کرده بود. این یک یادداشت روزانه از کاری است که تیم او در یک دوره سه ماهه در زمان ساخت هرم بزرگ انجام داده است.
تصویری بازسازی شده از چگونگی بارگیری سنگ‌ها در کشتی‌ها
تیم مرر متشکل از حدود 200 کارگر بود که در سراسر مصر سفر کردند و مسئول انجام کلیه وظایف مربوط به ساخت هرم بزرگ بودند. در میان جالب‌ترین آنها، آوردن بلوک‌های سنگ آهک مورد استفاده برای روکش هرم بود. مرر با جزئیات بسیار ثبت کرده است که چگونه گروه کارگران آنها را از معادن تورا بیرون آورده و با قایق به جیزه آوردند.
مردان مرر بلوک‌های آهکی را روی قایق‌ها بار می‌کردند، آنها را به بالای نیل می‌بردند، و پیش از بردن به جیزه، منتظر می‌ماندند تا سنگ‌ها در یک منطقه اداری محاسبه، اندازه‌گیری و ثبت شوند. قطعه‌ای از دفتر خاطرات او، سفر سه روزه از معدن تا محل هرم را ثبت می‌کند:
«روز بیست و پنجم: بازرس مرر روز را با گروه خود به کشیدن سنگ در جنوب تورا می گذراند. شب را در تورای جنوبی می گذراند. روز بیست و ششم: بازرس مرر با همراهان خود از تورای جنوبی، در حالیکه بلوک‌های سنگی را حمل می‌کنند، به سمت آخت خوفو [هرم بزرگ] حرکت می‌کنند. شب را در «شخوفو» [منطقه اداری با فضای ذخیره‌سازی] میگذراند. روز بیست و هفتم: سوار شدن در کشتی به سمت آخت خوفو، همراه با سنگ‌ها، تا شب را در آخت خوفو بگذرانند».
روز بعد، مرر و کارگرانش به معدن بازگشتند تا محموله جدیدی از سنگ را بردارند:
«روز 28: صبح از آخت‌خوفو حرکت کردند. از رودخانه به سمت جنوب تورا. روز 29: بازرس مرر روز را با سنگ‌های خود در تورا جنوبی میگذراند. شب را نیز در تورا جنوبی میگذراند. روز 30: بازرس مرر روز خود را در حال حمل سنگ در تورای جنوبی می گذراند و شب را نیز در تورای جنوبی می‌ماند».
دفتر خاطرات مرر حتی اشاره‌ای اجمالی به یکی از معماران هرم می‌کند. «آنخاف»، برادر ناتنی خوفو، منصب «رئیس تمام کارهای پادشاه» را داشت. در یکی از قطعات پاپیروس آمده است: «روز 24: بازرس مرر روز خود را با حمل و نقل [متن گمشده] با افرادی در پست‌های نخبه، تیم‌های برتر، و نجیب‌زاده آنخاف، مدیر شخوفو سپری می‌کند».
تندیسی باستانی از آنخاف، یکی از معماران هرم خوفو و برادر ناتنی فرعون خوفو
«کارگرها» و نه برده‌ها
مرر همچنین نحوه پرداخت حقوق خدمه خود را به دقت پیگیری می‌کرد. از آنجایی که در مصر باستان هیچ پولی وجود نداشت، پرداخت حقوق عموماً بر حسب غلات انجام می‌شد. یک واحد پایه «جیره» وجود داشت و کارگر بر اساس طبقه‌بندی خود در سیستم اداری، کم و بیش غلات دریافت می‌کرد. طبق پاپیروس‌ها، رژیم غذایی اصلی کارگران «هج» (نان تخمیری)، «پسم» (نان مسطح)، انواع گوشت، خرما، عسل، حبوبات و آبجو بوده است.
مدتهاست که باستان‌شناسان پذیرفته‌اند که یک نیروی کار بزرگ هرم بزرگ را ساخته است، اما تاریخدانان مدتهاست درباره وضعیت این نیروی کار بحث کرده‌اند. بسیاری استدلال می‌کردند که کارگران باید برده شده باشند، اما طومارهای دریای سرخ با این تصور در تضاد است. سوابق پرداخت دقیق مرر نشان می‌دهد که کسانی که اهرام را ساخته‌اند کارگران ماهری بوده‌اند که برای خدمات خود حقوق دریافت کرده‌اند.
یادداشت‌های مرر، روایت دست اولی از شخصی است که نه تنها شاهد ساخت اهرام بوده است، بلکه تیم او نیز بخش مهمی از تجارت روزمره برای انجام این کار بوده‌اند. به دلیل این کشف، مصرشناسان حالا تصویری دقیق (و تا حدودی ساده و بی‌تکلف) از مراحل پایانی ساخت هرم بزرگ دارند.