آیا مردان بهتر از زنان «مسیریابی» می‌کنند؟

اول صبح؛ «مردان به‌طور طبیعی مسیریاب‌های بهتری نسبت به زنان هستند.» آیا این نظریه درست است؟

طبق یک مطالعه جدید و جامع، دلایل مناسبی برای شک کردن به این فرضیه وجود دارد. به‌طور خلاصه اگر تفاوت‌هایی وجود داشته باشد ربطی به این ندارد که مردان در این موضوع تکامل یافته‌ترند.

این تحقیقات روی شناخت فضایی (spatial cognition) [به کسب، سازماندهی، استفاده و بازنگری دانش در مورد محیط‌های فضایی مربوط می‌شود] متمرکز شده بود جایی که با جمع آوری صدها مطالعه و چند فراتحلیل، دانشمندان را به این نتایج رساند: مردان در کارهای فضایی متعدد و با درجات مختلف از نظر آماری از زنان بهتر عمل می‌کنند.

نویسندگان این تحقیق توضیح می‌دهند که این ایده بسیار محبوب است: «تمایل به توضیح تفاوت‌های جنسیتی به‌عنوان محصول انتخاب طبیعی به‌ویژه در روانشناسی تکاملی رایج است جایی که یک دغدغه دیرینه نسبت به تفاوت‌های جنسیتی شناختی وجود دارد.»

این موضوع که با نام فرضیه سازگاری خاص جنسیتی (sex-specific adaptation hypothesis) شناخته می‌شود، آن را در مقایسه با گونه‌های دیگر توضیح می‌دهد.

این مطالعه می‌گوید که مزیت نرها در مسیریابی همیشه «مستندترین» تفاوت جنسیتی بوده است و تاکنون به‌عنوان یک پاسخ تکاملی به «تفاوت‌های جنسیتی در اندازه محدوده خانه» در نظر گرفته شده است. اندازه محدوده خانه به اندازه منطقه‌ای اشاره دارد که حیوان یا انسان برای فعالیت‌های روزانه خود در آن حرکت می‌کند.

برای تحقیق در این مورد، دانشمندان دانشگاه ایلینوی تفاوت جنسیت‌ها در «اندازه محدوده خانه و توانایی فضایی» در ۲۱ گونه مختلف از جمله انسان مقایسه کردند.

برخی دیگر از گونه‌های مورد بررسی شامل شامپانزه‌ها، خرگوش‌های اروپایی، موش صحرایی، نوعی قورباغه سمی و… بوده‌اند. آن‌ها دریافتند شواهد بسیار کمی از تفاوت‌های جنسیتی در اندازه محدوده خانه وجود دارد که با نحوه مسیریابی هر گونه ارتباطی داشته باشد.

نویسندگان در این مطالعه نوشتند: «در طول نیم قرن گذشته، منابع قابل توجهی برای آزمایش فرضیه سازگاری خاص جنسیتی به‌عنوان توضیحی برای تفاوت‌های جنسیتی در توانایی‌های مسیریابی صرف شده است. در یک متا آنالیز قبلی، متوجه شدیم که شواهد ضعیف هستند و در این مقابله با مجموعه داده‌های گسترده، مجددا شواهد کمی از فرضیه انطباق خاص جنسیتی را تایید می‌کنیم.»

تفاوت جنسیتی در رفتار یا عملکرد می‌تواند ناشی از عوامل بیولوژیکی یا فرهنگی باشد که هیچکدام لزوما از تکامل ناشی نمی‌شوند.

نویسندگان این مطالعه پیشنهاد می‌کنند که مردان به گونه‌ای تکامل نیافته‌اند که در مسیریابی به‌خاطر تکامل و انتخاب طبیعی بهتر باشند. در عوض آن‌ها به این نتیجه رسیدند که مردان ممکن است به‌دلیل عوامل بیولوژیکی غیر تکاملی مانند تجربه زندگی، در مسیریابی بهتر باشند.

آن‌ها می‌گویند: «شواهد اخیر در جمعیت‌های معیشتی نشان می‌دهد که تفاوت جنسیتی در مسیریابی فضایی در انسان یک امر فرهنگی جهانی نیست، در عوض در فرهنگ‌هایی که در آن مردان و زنان رفتارهای گسترده مشابه دارند ناپدید می‌شود.»

اما نویسندگان تاکید دارند که برای مطالعه بیشتر این فرضیه به تحقیقات بیشتری نیاز است.

آن‌ها گفتند: «داده‌هایی که ما باید با آن‌ها کار می‌کردیم از نظر تعداد، شامل شمار محدودی از گونه‌هایی بود که هم تفاوت‌های جنسیتی و هم مسیریابی فضایی برای آن‌ها اندازه‌گیری شد. این امکان وجود دارد که با داده‌های بیشتر و با کیفیت بالاتر یک رابطه مثبت قابل توجه ظاهر شود.»

آن‌ها نتیجه گیری کردند که تحقیقات آینده درباره تفاوت‌های جنسیتی انسان در جهت‌یابی باید بر نقش اجتماعی شدن و فرهنگ تمرکز کند تا عوامل ژنتیکی تکاملی.