هشدار دانشمندان دربارۀ امکان بازگشت ویروس‌های باستانی
دانشمندان اخیرا هشدار دادند ویروس‌های خفته و مدفون در اعماق یخ‌ها می‌توانند تهدیدی برای همه‌گیری بیماری‌های جدید باشند.
اول صبح؛ این روزها با داغ شدن بحث تغییرات آب و هوایی و پیامدهای آن برای بسیاری از نقاط زمین، موضوع تشدید گرمای جهانی و به دنبال آن، خطر ذوب شدن یخ‌های قطبی جدی‌تر شده و در این شرایط، هشدار اخیر گروهی از دانشمندان درباره ویروس‌های زامبی که ممکن است از سرزمین‌های منجمد قطب شمال سر برآورند به نگرانی‌های بشر امروزی دامن زده است.
از آنجا که تغییرات آب و هوایی و به دنبال آن گرمایش زمین، قطب شمال را نیز تحت تاثیر قرار داده، دانشمندان در خبری اخیرا هشدار دادند ویروس‌های خفته و مدفون در اعماق یخ‌ها می‌توانند تهدیدی برای همه‌گیری بیماری‌های جدید باشند.
پس از انتشار این خبر، مجله تخصصی «مدیکال نیوز تودی» با اشاره به گزارش اخیر این دانشمندان در مقاله‌ای نوشت، دانشمندان دانشگاه «اکس‌مارسی» در فرانسه در مطالعه‌ای که روی ویروس‌های موجود در یخبندان سیبری انجام دادند، ۱۳ مگاویروس را شناسایی کردند که احتمال می‌رود روزی بتوانند انسان را آلوده کنند. یکی از این ویروس‌ها ۴۸ هزار و ۵۰۰ سال قدمت داشت و شرح این یافته‌ها در مجله «Viruses» منتشر شده است.
یکی از نگرانی‌های دانشمندان این است که چگونه سیستم ایمنی انسان معاصر نسبت به این ویروس‌ها که اصطلاحا «ویروس‌های زامبی» نامیده شده‌اند و میلیون‌ها سال قدمت دارند، واکنش نشان می‌دهد؟
همه‌گیری «ویروس زامبی» چقدر واقع‌بینانه است؟
«ژان میشل کلاوری»، یکی از دانشمندانی که این نگرانی را ابراز کرده، پروفسوری از دانشگاه اکس‌مارسی و ژنتیک‌دانی است که این مطالعه را مدیریت و از سال ۲۰۱۴ برای بررسی ویروس‌ها در سیبری کار می‌کرد. او معتقد است که این تهدید نادیده گرفته شده و واقعی است.
با این حال دکتر «ویلیام شافنر»، متخصص بیماری‌های عفونی دانشکده پزشکی دانشگاه «وندربیلت» معتقد است همه‌گیری بیماری ناشی از ویروس‌های زامبی مشروط به عوامل خاصی است.
شافنر می‌گوید: اول از همه، ویروس باید بتواند احیا و از طریقی به انسان منتقل شود. سپس ویروس باید توانایی انتقال از فردی به فرد دیگر را داشته باشد. در واقع همه‌گیری، بعد از این دو مرحله اتفاق می‌افتد.
همچنین دکتر «جاناتان استوی»، محقق و ویروس‌شناس در موسسه «فرانسیس کریکِ» لندن به نویسنده این مقاله در مدیکال نیوز تودی گفت: ویروس‌های موجود در مناطق منجمد سیبری در واقع یک تهدید تئوریک محسوب می‌شوند.
دکتر استوی گفت: به نظر من، هم اکنون تهدیدهای بزرگتر از ویروس‌های زامبی در قطب شمال برای مردم کره زمین وجود دارد و برخی از آنها شامل قدرت گرفتن باکتری‌های مهارشده یا راه‌های غیرمستقیم‌تر مانند گسترش حشرات ناقل بیماری یا تغییر در الگوهای مهاجرت پرندگان است که می‌توانند ویروس‌های فعلی را به مناطق بیشتری منتقل کنند. من معتقدم ویروس هایی که در حال حاضر در حیوانات در سراسر جهان در گردش هستند باید به عنوان یک تهدید بزرگتر و محتمل‌تر در نظر گرفته شوند.
استوی در بخش دیگری از اظهارتش تاکید کرد این مناطق قطب شمال در حال حاضر تهدید فوری برای جوامع انسانی به حساب نمی‌آیند.
چه نوع ویروس‌هایی ممکن است در یخ‌های قطبی کمین کرده باشند؟
در مطالعه محققان فرانسوی، ۱۳ ویروس مختلف شامل Pandoravirus، Cedratvirus، Megavirus و Pacmanvirus، علاوه بر یک سویه جدید به نام Pithovirus شناسایی شده است.
به گفته متخصصان، این فهرست شامل حداقل دو پاتوژن انسانی است که مسئول ابتلا به آبله و آنفلوآنزا هستند.
با این حال دانشمندان تاکید دارند تشخیص اینکه دقیقا چه ویروسی در قطب شمال وجود دارد دشوار است. بنابراین ما با مجموعه‌ای از مجهولات سر و کار داریم.
مقامات بهداشتی جهان چقدر برای یک ویروس زامبی آماده‌اند؟
بنابر گزارش دویچه‌وله، واکنش سریع به ویروس کرونا و تولید سریع واکسن‌ها می‌تواند الگویی باشد برای آمادگی در مقابل انتشار ویروس‌های جدید.
دکتر شافنر در این باره خاطر نشان کرد: هرچند ناشناخته‌ها بسیار زیاد هستند اما موفقیت نسبی در برابر بیماری همه‌گیر کرونا در سال‌های اخیر، انسان را به آینده امیدوار می‌کند. به طوری که امروزه برای شناسایی ویروس‌های جدید و مقابله با گسترش آنها بسیار بهتر از ۱۰ تا ۲۰ سال گذشته عمل می‌کنیم.
سر برآوردن «ویروس زامبی» از دل خاک منجمد سیبری
در سال‌های اخیر گرم شدن زمین در قطب شمال باعث آب شدن لایه‌ای از «خاک همیشه یخ‌زده» در این ناحیه شده و ویروس‌های خفته که برای ده‌ها هزار سال غیرفعال بودند، اکنون بنابر ادعای برخی دانشمندان، به تهدید بالقوه‌ای برای سلامت جانوران و انسان‌ها تبدیل شده‌اند.
«کیمبرلی ماینر»، دانشمند آب و هوا در آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا، مدعی است: خیلی چیزها در مورد خاک منجمد وجود دارد که نگران‌کننده است و ما تا حد ممکن باید این سطح یخ‌زده را به همان حالت نگه داریم.
خاک منجمد حدود یک‌پنجم نیمکره شمالی را پوشش می‌دهد و به عنوان نوعی کپسول زمان عمل می‌کند؛ جایی که در دل آن علاوه بر ویروس‌های باستانی بقایای تعدادی از حیوانات منقرض شده، نظیر دو توله شیر غار و یک کرگدن پشمالوی تازه‌کشف‌شده، حفظ شده است.
این خاک یخ‌بسته، محیطی ایزوله و بدون اکسیژن را ساخته است که نور به آن نفوذ نمی‌کند. این لایه منجمد که عمقش گاه تا ۱۵۰۰ متر می‌رسد، مهم‌ترین انبار متان در کره زمین نیز به حساب می‌آید و برای ده‌ها هزار سال است که به همان صورت حفظ شده است. با این حال دمای روز قطب شمال، که اکنون تا چهار برابر سریع‌تر از بقیه کره زمین گرم شده، لایه بالایی آن را آب کرده و این سطوح را در معرض خطر ذوب شدن قرار داده است.
به گفته متخصصان، علاوه بر تغییرات اقلیمی، افزایش تردد کشتی‌ها و حفاری‌های معدن که اخیرا در قطب شمال صورت گرفته، منجر به ذوب شدن یخ‌ها شده است. به دنبال این تغییرات برخی دانشمندان بر این باورند که قرار گرفتن انسان در معرض این ویروس‌های احیا شده در این مناطق، می‌تواند سبب گسترش عفونت شود.
برخی دیگر از محققان نظیر دکتر استوی نیز معتقدند که انتشار ویروس‌های بیماری‌زای فعلی از طریق حشرات ناقل بیماری یا تغییر در الگوی مهاجرت پرندگان، خطر به مراتب جدی‌تری برای سلامت انسان امروزی تلقی می‌شوند.