کشف تازه و عجیب مریخ‌نورد ناسا در سیاره سرخ

اول صبح؛ از اکتبر سال ۲۰۲۳، مریخ‌نورد کنجکاوی در حال کاوش در منطقه‌ای از مریخ بوده که سرشار از سولفات است، نوعی نمک که حاوی گوگرد است و با تبخیر آب تشکیل می‌شود. اما درحالی‌که کشف‌های گذشته از جنس مواد معدنی مبتنی بر گوگرد بودند (ترکیبی از گوگرد و مواد دیگر) سنگی که این مریخ‌نورد به تازگی از روی آن گذشته و آن را شکافته از جنس گوگرد خالص است. هنوز روشن نیست گوگرد خالص چه رابطه‌ای با سایر مواد معدنی مبتنی بر گوگرد منطقه دارد؛ البته اگر اصلا رابطه‌ای وجود داشته باشد.

با اینکه مردم بوی گوگرد را به بوی تخم‌مرغ‌های فاسد (بخاطر گاز سولفید هیدروژن) تشبیه می‌کنند، گوگرد عنصری بی‌بو است و تنها در محدوده ناچیزی از شرایط شکل می‌گیرد که دانشمندان چنین محدوده‌ای را در تاریخچه این مکان شناسایی نکرده‌اند، اما این مریخ‌نورد مقدار زیادی از آن را یافته؛ در واقع میدان کاملی از سنگ‌های درخشان شبیه سنگی که مریخ‌نورد آن را له کرده است.

مریخ‌نورد کنجکاوی ناسا این تصویر نزدیک از یک صخره با نام مستعار «دریاچه برفی» را روز ۸ ژوئن ۲۰۲۴ و در ۴۲۰۹مین روز مریخی یا همان روز ماموریت گرفت. نه روز قبل، این مریخ‌نورد سنگی مشابه را خرد کرده بود و بافت‌های کریستالی و گوگرد عنصری را داخل آن آشکار کرده بود

آشوین واساوادا، دانشمند پروژه کنجکاوی، گفته: «یافتن میدانی از سنگ‌هایی از جنس گوگرد خالص مانند یافتن آبادی در بیابان است. چنین چیزی نباید وجود داشته باشد، پس حالا باید توضیحی برای آن پیدا کنیم. کشف چیزهای عجیب و غیرمنتظره چیزی است که کاوش سیاره‌ای را بسیار هیجان‌انگیز می‌کند.»

این یکی از چندین کشفی است که «کنجکاوی» حین حرکت در مسیرهای ناهموار در کانال گِدیز والیس انجام داده است، شیاری که به بخشی از کوه شارپ به ارتفاع ۵ کیلومتر که مریخ‌نورد از سال ۲۰۱۴ از پای آن در حال بالا رفتن است، پایان می‌دهد. هر لایه از کوه نمایانگر دوره متفاوتی از تاریخ مریخ است. ماموریت کنجکاوی این است که بررسی کند سطح باستانی این سیاره، کجا و چه زمانی مواد مغذی مورد نیاز برای حیات میکروبی را فراهم کرده، اگر حیات تاکنون در مریخ تشکیل شده باشد.

سیل و بهمن

کانال گِدیز والیس (Gediz Vallis) که سال‌ها قبل از پرتاب کنجکاوی با تلسکوپ‌های فضایی مشاهده شد، یکی از دلایل اصلی تیم علمی برای بازدید از این بخش از مریخ است. دانشمندان معتقدند این کانال توسط جریان‌های آب مایع و پسماندهایی شکل گرفته که سلسله‌ای از تخته‌سنگ‌ها و رسوبات را به‌جای گذاشتند که تا ۲ مایل پایین دامنه کوه زیر کانال کشیده شده است. هدف این بوده که درک کنیم میلیاردها سال پیش این منظره چگونه تغییر کرده است. در حالی که سرنخ‌های اخیر مفید واقع شدند، هنوز چیزهای زیادی برای یادگیری از این چشم‌انداز وجود دارد.

از زمان ورود مریخ‌نورد به کانال در اوایل سال جاری، دانشمندان بررسی کرده‌اند که آیا سیل یا رانش زمین موجب شکل‌گیری تپه‌های بزرگی از پس‌ماند شده که از کف کانال بالا می‌آیند یا خیر. آخرین سرنخ‌ها از کنجکاوی نشان داده که هر دو عامل نقش داشته‌اند: برخی از توده‌ها احتمالاً در اثر جریان‌های شدید آب و پس‌ماند بجا مانده‌اند و برخی دیگر ظاهراً نتیجه رانش‌های محلی هستند.

مریخ‌نورد کنجکاوی ناسا این منظره از کانال Gediz Vallis را روز ۳۱ مارس ثبت کرد. این منطقه احتمالاً توسط سیلاب‌های بزرگ آب و پس‌ماندهایی که توده‌هایی از سنگ‌ها را در تپه‌های درون کانال انباشت، تشکیل شده است

این نتیجه‌گیری‌ها بر اساس سنگ‌هایی است که در تپه‌های پسماند یافت می‌شوند: سنگ‌هایی که توسط جریان‌های آب حمل می‌شوند مانند سنگ‌های رودخانه گرد می‌شوند، اما برخی از تپه‌های پسماند پر از سنگ‌های زاویه‌دارتری هستند که شاید توسط بهمن‌های خشک رسوب کرده باشند.

واکنش‌های شیمیایی ناشی از آب، اشکال سفید هاله‌مانندی را در برخی از سنگ‌ها ایجاد کرد که فرسایش ناشی از باد و شن و ماسه، این اشکال هاله‌مانند را در طول زمان آشکار کرده است.

بِکی ویلیامز، دانشمند مؤسسه علوم سیاره‌ای در توسان، آریزونا و معاون محقق دوربین دکل کنجکاوی یا Mastcam، گفته: «این یک دوره آرام در مریخ نبوده. اینجا فعالیت هیجان‌انگیزی در جریان بوده و ما در حال بررسی جریان‌های متعدد در پایین کانال، از جمله سیل‌های پرانرژی و جریان‌های غنی از تخته‌سنگ هستیم.»

کنجکاوی ناسا هنگام کاوش در کانال Gediz Vallis در ماه مه، این تصویر را از صخره‌هایی گرفته که رنگ کم‌رنگی نزدیک لبه‌هایشان را نشان می‌دهد. این حلقه‌ها که هاله نیز نامیده می‌شوند، شبیه نشانه‌هایی است که هنگام نشت آب زیرزمینی درون سنگ‌ها در امتداد شکستگی‌های روی زمین دیده می‌شوند و سبب واکنش‌های شیمیایی تغییردهنده‌ی رنگ می‌شوند