آیا «خزانۀ آخرالزمان» به کرۀ ماه منتقل می‌شود؟
در حال حاضر تاسیساتی با عنوان «خزانه بذر روز قیامت» در نروژ وجود دارد که بذرهای بسیاری از گیاهان در معرض خطر روی سیارۀ زمین در آن نگهداری می‌شوند تا در روز مبادا بتوانند دوباره کشت و احیا شوند. اما حالا کارشناسان فکر می‌کنند که آیا کرۀ ماه مکان مناسب‌تری برای این خزانه نیست؟
اول صبح؛ با وجود هزاران گونه در معرض خطر انقراض در زمین، دانشمندان نقشه‌ای اساسی طراحی کرده‌اند: ساخت خزانه‌ای پر از نمونه‌های حفظ‌شده از مهم‌ترین و در معرض خطرترین موجودات سیاره ما در کرۀ ماه.
یک تیم بین‌المللی از کارشناسان می‌گویند تهدیدات ناشی از تغییرات آب و هوایی و از دست دادن زیستگاه از توانایی ما برای حفاظت از گونه‌ها در زیستگاه‌های طبیعی آن‌ها، پیشی گرفته و باید اقدام فوری انجام داد. از یک مخزن زیستی حاوی سلول‌های حفظ‌شده و DNA حیاتی درون آن‌ها می‌توان برای افزایش تنوع ژنتیکی در جمعیت‌های کوچک گونه‌های در خطر انقراض یا شبیه‌سازی و ایجاد گونه‌های جدید در بدترین حالت انقراض، استفاده کرد.
البته ساخت یک مخزن برای محافظت از نمونه‌های بیولوژیکی در برابر بلایا ایده جدیدی نیست. خزانه جهانی بذر Svalbard در یک جزیره دورافتاده نروژی در دایره قطب شمال، ذخیره‌سازی یخ‌زده بذرها را انجام می‌دهد تا اطمینان حاصل شود محصولات غذایی مهم در صورت از بین رفتن به خاطر بیماری یا خشکسالی شانس رشد دوباره داشته باشند. با این حال، سیل اخیر در نتیجه گرمای هوا ثابت کرد حتی سوالبارد نیز از اثرات فروپاشی اقلیمی در امان نیست.
دکتر مری هاگدورن از باغ وحش ملی اسمیتسونیان و موسسه زیست‌شناسی حفاظتی و نویسنده اصلی این طرح پیشنهادی گفته: «اگر کارکنان آنجا نبودند، سیل می‌توانست به مخزن زیستی آسیب برساند.» وی با اشاره به تخریب بانک بذر اوکراین در سال ۲۰۲۲ یادآور شد که جنگ هم تهدیدی برای مخازن زیستی روی زمین است. «بنابراین به طور کلی، ایده داشتن یک مخزن زیستی واقعاً ایمن و غیرفعال برای حفاظت از تنوع زیستی زمین ایده بسیار خوبی است.»
خزانه جهانی بذر سوالبارد
مخزن زیستی پیشنهادی روی کره ماه، آنطور که در مجله بایوسایِنس توضیح داده شده، از اختلالات آب و هوایی، رویدادهای ژئوپلیتیکی یا سایر بلایای زمین در امان است. محیط طبیعی سرد ماه به این معناست که نمونه‌ها در تمام طول سال بدون نیاز به دخالت انسان یا منبع انرژی، منجمد می‌مانند. ماه با بهره‌گیری از دهانه‌های عمیق نزدیک مناطق قطبی که هرگز در معرض نور خورشید نیستند، یکی از معدود مکان‌هایی است که می‌تواند دمای فوق‌العاده پایین ۱۹۶- درجه سانتی‌گراد را برای حفظ نمونه‌ها به روشی مناسب برای شبیه‌سازی آینده فراهم کند.
دکتر بث شاپیرو، استاد بوم‌شناسی و زیست‌شناسی تکاملی در یوسی سانتا کروز می‌گوید: «برای اینکه شبیه‌سازی یک گزینه باشد، به سلول‌هایی نیاز داریم که زنده باشند.» یعنی نمی‌توان یک ماموت پشمالو را از قطعات DNA شبیه‌سازی کرد، اما اگر نمونه‌های بافت جمع‌آوری و ذخیره شوند طوری که سلول‌ها زنده بمانند، جلوگیری از انقراض امکان‌پذیر است.
ایجاد یک مخزن زیستی در ماه با چالش‌های متعددی همراه است، اما زیست‌شناسی اصلی‌ترین حوزه چالش‌ها نیست. تیم هاگدورن قبلاً از انجماد استفاده کرده (تکنیکی که در آن سلول‌ها در دمای بسیار سردی ذخیره می‌شوند که تمام فعالیت‌های بیولوژیکی متوقف می‌شود) تا با موفقیت سلول‌های زنده گاوماهی درخشان را حفظ کند. گاوماهی درخشان در خطر انقراض نیست، اما در حفظ سلامت اکوسیستم‌های صخره‌های مرجانی نقش اساسی ایفا می‌کند.
علاوه بر آن‌هایی که با خطر قریب الوقوع انقراض روبرو هستند، مخزن پیشنهادی گونه‌هایی را اولویت‌بندی می‌کند که در محیط و شبکه‌های غذایی‌شان، عملکردهای مهم دارند. از طریق انتخاب دقیق، از آن‌هایی که در مخزن قرار می‌گیرند می‌توان برای احیای یک جمعیت منقرض‌شده در زمین یا حتی زمینی کردن سیاره دیگری استفاده کرد.
هاگدورن معتقد است پیشنهاد مخزن زیستی نتیجه خواهد داد، هرچند ممکن است ما در طول حیات‌مان، شاهد نتیجه‌بخش بودن آن نباشیم: «ما می‌دانیم چگونه این کار را انجام دهیم و توان انجامش را داریم، اما ممکن است دهه‌ها طول بکشد تا در نهایت به نتیجه برسیم.»
منتقدان با توجه به هزینه‌ها و چالش‌های موجود، ممکن است پیشنهاد کنند تلاش‌ها روی حفظ گونه‌ها قبل از انقراض متمرکز شوند. با این حال، هاگدورن گفته که هر دو استراتژی برای تضمین حفاظت از گونه‌های مختلف ضروری هستند: «وقتی خطی فکر کنیم نه موازی، دچار مشکل می‌شویم. اگر بگویید: من این کار را به این روش انجام می‌دهم و روش شما نتیجه ندهد، برنامه بعدی چیست؟»
گام‌های مهم بعدی، ابداع بسته‌بندی‌هایی برای نمونه‌های انجمادشده است که بتوانند شرایط فضا را تحمل کنند و فراهم کردن تدراکی برای انتقال نمونه‌ها به ماه.
هاگدورن با تصور آینده نزدیکی که در آن، کشف منابع ماه به معنای سفرهای فضایی مکرر خواهد بود، پیشنهاد کرد که رساندن بسته‌های کوچک حاوی هزاران نمونه انجمادی را می‌توان به سفرهای قمری موجود اضافه کرد.
با توجه به اینکه بسیاری از این پیشنهادها هنوز در قلمرو داستان‌های علمی تخیلی هستند، دانشمندان امیدوارند مقاله آن‌ها سب ایجاد هیجان، فکر کردن به ایده‌های جدید و یافتن شرکای بین المللی جدید برای حفاظت از تنوع زیستی بشود.