کشف «سنگهای پلاستیکی» در نقاط مختلف دنیا نشانۀ چیست؟
نوع جدیدی از سنگ‌ها در سراسر دنیا پیدا شده که جنس عمده آن از پلاستیک‌هایی است که تاکنون در دنیا ساخته و دور انداخته شده‌اند.
اول صبح؛ آسیب‌های بشر به طبیعت و محیط زیست روز به روز در حال افزایش است و اخیرا پدیده نادر و عجیبی در هر پنج قاره جهان رویت شده که تعجب دانشمندان را به همراه داشته: سنگهای پلاستیکی.
این رسوبات ترکیبی از پلیمرهای سنگ و پلاستیک ضایعات انسانی است که به هم فشرده شده‌اند. حالا این سنگهای پلاستیکی هم در سواحل و هم در داخل ۱۱ کشور در ۵ قاره دنیا یافت شده است. این سنگ‌ها نشان‌دهنده میزان آلودگی پلاستیکی در سراسر دنیاست و یکی از محققان اعلام کرده که این سنگ‌ها به منزله خطری قریب‌الوقوع برای پایداری اقیانوس‌ها و نهایتا سلامت بشر هستند.
نامگذاری و نحوه ایجاد این سنگهای خطرناک
برای نامگذاری این سنگ‌ها بین جوامع مختلف علمی اختلاف نظرهایی وجود دارد و برخی از دانشمندان این سنگهای پلاستیکی را به روش‌های مختلفی توصیف می‌کنند. در بین این نام‌ها، گزینه‌هایی مثل «plastistone»، «plastiglomerate»، «plasticrust»، «plastitar»، «plastisandstone» و «anthropoquinas» شنیده می‌شود.
اولین نمونه از این سنگهای پلاستیکی حدودا ده سال پیش و توسط زمین‌شناسی به نام پاتریشیا کورکوران در هاوایی گزارش شده بود و او این سنگ را پلاستی گلومرا نامیده بود.
دی هو، دانشیار محیط زیست در دانشگاه Tsinghua در چین و نویسنده مقاله‌ای که در آن به بررسی نحوه شکل‌گیری و گستردگی این سنگ‌ها پرداخته، درباره اجزای این سنگهای پلاستیکی گفته: «پلاستیک‌های مذاب، دانه‌های شن، صخره‌های سنگی، مرجان‌ها، صدف‌ها و بقایای چوب‌هایی که بعد از روشن کردن آتش در ساحل کامیلو در هاوایی کنار هم قرار گرفته‌اند، تدریجا چنین سنگ‌هایی را تشکیل دادند. از آن زمان به بعد، به طور مکرر چنین سنگ‌هایی در سواحل جزایر و در داخل سرزمین‌ها یافت شده‌اند.»
او ادامه داد: «مطالعه اخیر ما، اولین مطالعه‌ای بود که کشف این سنگهای پلاستیکی را در یک منطقه داخلی نشان می‌داد و اولین موردی بود که پیوند شیمیایی بین پلاستیک و سنگ را گزارش می‌کرد. بررسی اخیر ما نشان می‌دهد که سنگهای پلاستیکی در ۵ قاره و ۱۱ کشور مختلف مشاهده شده‌اند.»
هو و دستیارانش، در مقاله اخیرشان توضیح داده‌اند که سنگهای پلاستیکی ممکن است در طیف وسیعی از روش‌ها شکل گرفته باشند. او در این رابطه گفت: «سوزاندن، مکانیزمی است که به نظرمان در تشکیل این سنگ‌ها نقش مهمی دارد. در این شرایط، زباله‌های پلاستیکی در طول آتش‌سوزی یا سوزاندن زباله‌ها ذوب شده و بعد از سرد شدن در یک ماتریس معدنی کنار هم جمع می‌شوند. زمانی که امواج به صخره‌های جزر و مدی برخورد می‌کنند، زباله‌های پلاستیکی از منابع دریایی به صورت فیزیکی به سطح سنگ می‌چسبند.»
روش دیگری که احتمالا منجر به شکل‌گیری سنگهای پلاستیکی می‌شود، از طریق نشت نفت است که مقادیر قابل توجهی پلاستیک در خود دارد و به ساحل می‌رسد. طبق گفته هو، این مواد نفتی به شکل محکمی به ماتریس سنگ میزبان متصل شده و تحت فرآیندهای تبخیر و انجماد جزئی قرار می‌گیرند.
او در این باره ادامه داد: «در نهایت در مطالعه‌مان مشاهده کردیم که پیوندهای شیمیایی به تولید این سنگهای پلاستیکی در یک منطقه غیرساحلی کمک می‌کند. ما فرض می‌کنیم که تابش نور خورشید، منجر به اکسیداسیون پلاستیک شده و نهایتا منجر به این پیوند شیمیایی خواهد شد.»
رویت این سنگ‌ها در ۵ قاره دنیا
سنگهای پلاستیکی در بنگلادش، برزیل، چین، هاوایی، هند، ایتالیا، ژاپن، پرو، پرتغال، جزایر قناری و انگلیس مشاهده شده‌اند. نسبت پلیمرهای پلاستیکی موجود در این سنگ‌ها، با نسبت‌های موجود در زباله‌های پلاستیکی مطابقت دارند.
گابریل انریکه دلاتوره، محقق آلودگی‌های پلاستیکی در دانشگاه سن ایگناسیو د لویولا در پرو در این باره گفت: «Plastistones یا سنگهای پلاستیکی، به عنوان یک اصطلاح جدید برای توصیف پلاستیک‌هایی که در سنگ‌ها ترکیب شده‌اند مطرح شدند. این نوع از آلاینده‌های پلاستیکی، به رغم اینکه جدید و نوظهور هستند ولی در مکان‌های متعددی در سراسر دنیا مشاهده شده اند. جالب اینجاست که وقتی پلاستیک در سنگ ترکیب می‌شود، رفتار آن‌ها در محیط زیست تغییر می‌کند و احتمالا سرنوشت پلاستیک‌ها در محیط را دستخوش تغییراتی خواهند کرد. تمام اینها نشان می‌دهد که مشکل آلودگی پلاستیکی چقدر پیچیده شده است.»
شکل‌گیری این سنگهای پلاستیکی درسراسر دنیا، نتیجه مستقیم آلودگی پلاستیک‌هایی است که ما به محیط زیست وارد می‌کنیم که میزان آن تقریبا ۲۲ تا ۴۸ میلیون تن در سال است.
نویسندگان این مقاله می‌گویند: «از دیدگاه زمین‌شناسی، توده پلاستیکی‌ای که توسط انسان مدرن رسوب می‌شود، قابل چشم‌پوشی نیست.» این آلودگی در برخی مناطق، از جمله شهرها، خاک‌های کشاورزی مالچ‌پاشی شده و مکان‌های تخلیه زباله‌های پلاستیکی به مراتب بیشتر است.
انتظار می‌رود که سنگهای حاوی پلاستیک به شکل فزاینده ای، به عنوان بخشی از فرآیندهای زمین‌شناسی طبیعی پدیدار شوند و ماندگاری طولانی‌ای داشته باشند.
سنگهای پلاستیکی از چه موادی تشکیل می‌شوند؟
هو ادامه داد: «این سنگهای پلاستیکی ممکن است از انواع ضایعات پلاستیکی تهیه شده باشند؛ کیسه‌های پلاستیکی، بطری‌ها، وسایل ماهیگیری، طناب‌های دریایی و مالچ‌های کشاورزی که در ترکیب با سنگ‌ها به این سنگهای پلاستیکی تبدیل شده‌اند.»
سنگهای پلاستیکی ممکن است جوامع میکروبی را در خاک و محیط اطراف تغییر دهند و این می‌تواند بر اکوسیستم‌های محلی نیز تاثیرگذار باشد. هو ادامه داد: «ما در این سنگهای پلاستیکی، تنوع میکروبی کمتری را در مقایسه با خاک مجاورش مشاهده کردیم. در عین حال چندین میکروارگانیزم را مشاهده کردیم که تمایل به استعمار این سنگهای پلاستیکی داشتند. در هر حال خطرات زیست محیطی بالقوه مرتبط با این پدیده همچنان در دست بررسی است.»
بدتر از هر چیز، سنگهای پلاستیکی، منجر به تولید میکروپلاستیک که قطعات کوچکی از آلودگی پلاستیکی است که در سراسر جهان و حتی بدن انسان و حیوانات نیز پراکنده شده، می‌شوند.
پروفسور پونیاسلوک بهادری پروفسور بیوژئوشیمی از موسسه آموزش علوم هند در این رابطه گفته: «ظاهر این سنگهای پلاستیکی یافت شده در جزایر ساحلی بکر هند، امکان انتشار میکروپلاستیک و اشکال شیمیایی مرتبط با آن را به دلیل هوازدگی یا امواج افزایش می‌دهد.»
او ادامه داد: «میکروپلاستیک‌های آزاد شده وارد اقیانوس می‌شوند و از طریق ماهی‌های خوراکی به بدن پستانداران دریایی و انسان نفوذ می‌کند. این سنگهای پلاستیکی، یک خطر حتمی برای پایداری اقیانوس‌ها، اقتصاد آبی و سلامتی کلی انسان‌ها به شمار می‌روند.»