سرگذشت پر مخاطرۀ مشهورترین نقاشی جهان

اول صبح؛ تابلو نقاشی رنگ روغن «مونالیزا» از سال ۱۸۰۴ میلادی تاکنون در موزه لوور پاریس نگهداری می‌شود. گمان می‌رود این نقاشی که به تصویرگری‌های رنسانس از مریم مقدس بسیار شباهت دارد، چهره زنی به نام «لیزا گراردینی»، همسر یک تاجر لباس و ابریشم به نام «فرانسسکو ژوکوندو» را به تصویر کشیده است.

«مونالیزا» در اوایل قرن بیستم تقریبا هنوز برای افراد خارج از جهان هنر اثری ناشناخته محسوب می‌شد. اما در سال ۱۹۱۱ یک ماجرای سرقت، این نقاشی را در مرکز توجه قرار داد. «وینچنزو پروجا» یکی از کارمندان ایتالیایی موزه لوور با هدفِ بازگرداندن این نقاشی به ایتالیا این نقاشی را از موزه دزدید. او دو سال این نقاشی را در آپارتمانش پنهان کرد و سپس آن را به مدیر گالری «اوفیتزی» نشان داد که در نتیجه آن «مونالیزا» دو هفته در «اوفیتزی» نمایش داده شد. «مونالیزا» در نهایت به «لوور» بازگردانده شد و «پروجا» نیز به تحمل شش سال حبس محکوم شد.

این اتفاق باعث شد «مونالیزا» در مرکز توجه قرار بگیرد و مردم آن را به عنوان نمونه‌ای از رنسانس والا مورد تحسین قرار دهند. از آن زمان تاکنون، این نقاشی هدف خرابکاری‌هایی از جمله پرتاب سنگ و پرتاب رنگ قرمز قرار گرفت که البته به شهرت این نقاشی افزودند. شهرت این نقاشی باعث شد تا اخیرا به هدف مجموعه اعترضات فعالان محیط زیستی تبدیل شود. در ادامه به تاریخچه پر هرج و مرج این شاهکار نگاهی داریم:

۱۹۱۱: سالی که مونالیزا ربوده شد

همان‌طور که پیشتر به آن اشاره شد بخشی از شهرت جهانی «مونالیزا» با به سرقت رفتن آن در سال ۱۹۱۱ توسط «وینچنزو پروجا» یکی از کارمندان ایتالیایی موزه به وجود آمده است. در آن سال «پروجا» و دو نفر دیگر، خود را در یکی از کمدها لوور پنهان کردند تا موزه تعطیل شود و سپس این تابلو نقاشی را ربودند. البته «مونالیزا» در آن زمان تابلو نقاشی چندان ارزشمندی محسوب نمی‌شد. با پررنگ شدن خبر سرقت این نقاشی در پاریس و سایر کشورها، «پروجا» ناچار شد این نقاشی را در آپارتمانش پنهان کند و حدود دو سال بعد او سعی کرد این نقاشی را در فلورانس به فروش برساند تا به این طریق بتواند این گنجینه را به ایتالیا بازگرداند. این اقدام موفقیت‌آمیز نبود؛ چراکه خریدار به مدیر گالری «اوفیتزی» اطلاع داد و او نیز این نقاشی را در اختیار گرفت و پلیس را مطلع کرد. در نهایت «پروجا» به شش سال حبس محکوم شد و این نقاشی نیز به لوور بازگردانده شد.

۱۹۵۶: سالی که یک تکه سنگ به سمت شاهکار «لئوناردو» پرتاب شد

در سال ۱۹۵۶، تابلو نقاشی «مونالیزا» نه یک بار بلکه دو بار هدف حمله قرار گرفت. نخست فردی سعی کرد به این نقاشی آسیب برساند که البته نتیجه‌ای نداشت. سپس یک مرد بولیویایی یک تکه سنگ را به سمت این نقاشی پرتاب کرد. آن مرد در آن زمان گفته بود: «یک تکه سنگ در جیبم داشتم و ناگهان به ذهنم رسید که آن را پرتاب کنم». خوشبختانه نقاشی در آن زمان پشت شیشه محافظ قرار داشت. البته این سنگ باعث شد در نقطه‌ای از نقاشی رنگ جدا شود. کارشناسان در آن زمان موفق شدند این نقاشی را مرمت کنند و آن را پس از چند روز به محل نمایش بازگردانند.

۱۹۷۴: سالی که شاهکار «لئوناردو» در توکیو هدف حمله قرار گرفت

«مونالیزا» به ندرت از لوور خارج شده است و به همین دلیل است که ۱.۱۵ میلیون نفر از این نقاشی در موزه ملی توکیو بازدید کردند. یکی از این افراد زن ۲۵ساله ژاپنی بود که از ویلچر استفاده می‌کرد و سعی کرد در نخستین روز نمایش این نقاشی، در اعتراض به فراهم نبودن شرایط مناسب در موزه برای شهروندان معلول، روی آن را با اسپری قرمز رنگ بپاشد. در نهایت این نقاشی سالم باقی ماند و شیشه محافظ جلوی این کار را گرفت.

۲۰۰۹: سالی که با فنجان به جان «مونالیزا» افتادند

در سال ۲۰۰۹، در یک روز عادی در موزه لوور، یک زن روس به گالری که «مونالیزا» در آن نمایش داده می‌شد، وارد شد و فنجانی را به سمت این نقاشی پرتاب کرد. او با فنجانی که زیر کیفش پنهان کرده بود وارد موزه شده بود. بار دیگر به لطف شیشه محافظ، «مونالیزا» در امان ماند.

۲۰۲۲: سالی که با کیک به «مونالیزا» حمله شد

بعد از گذشت بیش از یک قرن از زمانی که «مونالیزا» ربوده شد، مردی در لباس یک پیرزن در موزه لوور بر روی نقاشی معروف مونالیزا اثر «لئوناردو داوینچی» کیک مالید.

و اما سال ۲۰۲۴: سالی که معترضان محیط زیستی روی «مونالیزا» سوپ ریختند

در چند سال اخیر اعتراضات اقلیمی در موزه‌ها کم نبوده است و فعالان خود را به قاب نقاشی‌ها چسبانده‌اند یا به سمت آثار هنری معروف غذا پرتاب کرده‌اند. در سال ۲۰۲۴ نیز «مونالیزا» به جمع آثار هنری ملحق شد که در سال‌های اخیر هدف حمله معترضان قرار گرفته‌اند. «جیغ» اثر «ادوارد مونک» که در «موزه ملی نروژ» واقع در «اسلو» نگهداری می‌شود، مجموعه تابلوهای مشهور «قوطی‌های سوپ کمبل» اثر «اندی وارهول» هنرمند نامدار آمریکایی که در «گالری ملی استرالیا» نگهداری می‌شود، دو تابلو نقاشی اثر «فرانسیس گویا» که در موزه «پرادو» نگهداری می‌شود، «دختری با گوشواره مروارید»، شاهکار عصر طلایی «یوهانس ورمیر» در «موزه مائریتشویس» واقع در «لاهه»، نقاشی گران‌قیمت «کومه‌ها» اثر «کلود مونه» از جمله آثار هنری مشهوری به شمار می‌روند که در سال‌های اخیر هدف معترضان قرار گرفته بودند. حتی «آفتاب‌گردان‌ها» ی مشهور «ون‌گوگ» نیز در امان نماندند و دو زن با حمله به تابلوی گران‌قیمت «گل‌های آفتاب‌گردان» روی آن سوپ گوجه فرنگی ریختند.