ساختمان خاص و متفاوت یک مسجد در بنگلادش/ تصاویر
استودیوی معماری مورفوجِنِسیس برای ساخت مسجدی در کنار آب در داکای بنگلادش از بتن صورتی تیره استفاده کرده است.
اول صبح؛ مسجد «زِبون نسا» که نامش برگرفته از نام مادر مرحوم صاحب زمین است، در حومه صنعتی داکا واقع شده است؛ جایی که اکنون به سرعت در حال رشد است. هدف از ساخت این بنا ایجاد یک پناهگاه معنوی و فضای جمعی برای کارگران محلی بوده است.
سایقا اقبال ماگنا، شریک استودیوی مورفوجنسیس به وبسایت دزین گفته است: «ما می‌خواستیم نمای مسجد رو به آب باشد تا عبادت‌کنندگان وقتی از یک محیط صنعتی شلوغ وارد فضای مسجد می‌شوند احساس آرامش کنند.»
برای ساخت این مسجد که بر فراز منظره‌ای با شیب تدریجی قرار گرفته، از روش‌های ساخت و ساز بومی برای ساختن ساختمان‌های مسکونی منطقه استفاده شده است.
در این فرآیند از رویکرد «گودبرداری و خاک‌انباشت» استفاده شده که در آن، سازه‌ها روی پایه‌های بلندی قرار می‌گیرند تا سازه از طغیان‌های حین باران‌های موسمی شدید جان سالم به در ببرد.
این مسجد با استفاده از بتن صورتی برای تلطیف محیط خشن صنعتی ساخته شده است. رنگ صورتی غبارآلود این مسجد به رنگ‌های صورتی و قرمز خاکی معماری‌های تاریخی مغول در دورۀ اسلامی اشاره دارد.
در طول فرآیند ساخت بتن، رنگدانه‌های صورتی در بتن مخلوط شدند. هدف از انتخاب این رنگ در ساخت بتن، منعکس کردن محیط صنعتی اطراف مسجد و حفظ زیبایی‌شناسی خام مصالح بود.
رنگ گرم صورتی بتن در تضاد با فضای داخلی است که دارای پالت فیروزه‌ای خنک‌تر برای کف است.
این مسجد با مساجد معمولی که دارای فضاهای عبادت محصور هستند متفاوت است و یک دهانه بزرگ و قوسی شکل رو به آب‌های اطراف دارد.
این مسجد به عنوان جایی برای آرامش گرفتن و بهینه‌سازی نور طبیعی و جریان هوا طراحی شده است. دیوارهای بتنی ضخیم آن با حفره‌های مستطیلی کوچک سوراخ‌دار شده تا تهویه فراهم شود و نور بتواند به آرامی وارد فضای داخلی شود.
ماگنا می‌گوید: «این سوراخ‌ها شبیه شبکه‌ها در معماری‌های قدیمی اسلامی هستند و نور فیلتر شده‌ای که از این سوراخ‌های کوچک به داخل نفوذ می‌کند نیز شبیه فانوس‌های آویزان مساجد قدیمی است.»
پیکربندی نیمه‌باز نمازخانه طوری طراحی شده که تهویه طبیعی را تقویت کند و در عین حال، سایه‌ای در برابر نور مستقیم خورشید باشد.
مسجد فاقد سطوح شیشه‌ای است به استثنای یک محراب شیشه‌ای نیمه‌شفاف که دقیقا رو به آب واقع شده است.
پلان ساختمان از اشکال هندسی ساده با یک دیوار بیرونی مربع که یک حجم مدور مرکزی را در خود جای داده تا در هر طرف، چهار حیاط محصور ایجاد شود، تکامل یافته است.
حیاط‌ها دارای گیاهان بومی و گونه‌های درختی، از جمله درختان پنجه (Shimul) و چاتیم (Chhatim) هستند که برای جایگاه محترم‌شان در فرهنگ بنگلادش انتخاب شده‌اند.
این مسجد یک گنبد کم عمق با پوشش نازک دارد که پناه نمازخانه است و یک تیر محیطی تک پشتیبان آن است.
گنبد شناور تداعی‌کننده نبوغ ساختاری در پوشاندن فضاهای بزرگ بدون تکیه‌گاه‌های میانی است که در معماری مساجد در جهان اسلام دیده می‌شود.
این مسجد که راه دسترسی به آن یک راه‌پله فولادی خارجی است، دارای یک طبقه بالای هلالی شکل به عنوان فضای تجمع و محل نماز مختص زنان است و حس تعلق و توانمندی را میان کارگران زن تقویت می‌کند.
ماگنا می‌گوید: «من به عنوان معمار اصلی برای طراحی این مسجد که به نام زنی پارسا است احساس خوشبختی می‌کنم، پروژه‌ای که در آن به زنان کارگر با اهمیت و دقت یکسان توجه شده است.»
بیرون از مسجد، سیمان قرمز و قطعات آجر شکسته محلی با دقت کار گذاشته شدند تا کف‌پوش‌ها و رمپ‌هایی به سبک موزاییکی ایجاد شود که به هنرهای سنتی منطقه اشاره دارد.
جایگاه وضو در فضای باز مسجد با یک کف‌پوش موزاییکی به رنگ فیروزه‌ای، حس طهارت را هنگام پاکسازی قبل از نماز القا می‌کند.