هفت جانور دریایی که باور نمیکنید واقعی باشند
از ماهی مرکب عظیمالجثه مرموز گرفته تا حشره کالسکهای، این موجودات حتی از موجودات خیالی داستانها هم عجیبتر هستند.
اول صبح؛ از ارسطو که سختپوستان و نرمتنان را روی طومارهای پاپیروس توصیف کرد گرفته تا محققان امروزی که از آزمایشهای ژنتیکی برای شناسایی جدیدترین گونههای آفتابماهی استفاده میکنند؛ انسانها مدتهاست مجذوب موجودات دریایی شدهاند.
اریک هُیت، نویسنده کتاب «موجودات اعماق: در جستجوی هیولاهای دریا و دنیایی که در آن زندگی میکنند» میگوید: «اینجا دنیای ناشناختههاست. شما به اقیانوس نگاه میکنید و ممکن است یک دلفین یا نهنگ ببینید، اما دنیای زیر آنها را نمیبینید. ما تنها کسری از تعداد گونههای موجود زیر آب را میشناسیم.»
خواه ظاهر عجیب و غریب آنها باشد و خواه تلاش بیرحمانهشان برای بقا، اینها برخی از جذابترین گونههای حیوانات دریایی هستند که کاشفان و زیستشناسان دریایی آنها را شناسایی کردهاند.
ماهی مرکب خونآشام
بروس رابیسون، دانشمند ارشد مؤسسه تحقیقاتی آکواریوم مونتری بِی که دهها سال است سرپایان را ردیابی میکند، میگوید: «نخستین چیزی که باید در مورد ماهی مرکب خونآشام بدانید اینست که آنها نه خونآشام هستند و نه ماهی مرکب.»
پس، این لاشخور مهربان اعماق دریا، چرا این نام ترسناک را دارد؟ کارل چوون، هشتپاشناس آلمانی، نخستین بار ماهی مرکب خونآشام را سال ۱۹۰۳ توصیف کرد. او نام Vampyroteuthis infernalis را روی آن گذاشت به معنای «ماهی مرکب خونآشام از جهنم».
رابیسون گفته: «گمان میکنم چشمهای قرمز و شنل، او را به این فکر سمت سوق داد که این ماهی شبیه یک خونآشام است.»
ماهی مرکب خونآشام به جای خون، از چیزی به نام برف دریایی تغذیه میکند که زبالههای شناور مانند جلبکها، پلانکتونهای مرده و مدفوع هستند. اما دست کم گرفتن این سرپایان کوچک اشتباه است. ماهی مرکب خونآشام میتواند مخاط را با ذرات درخشانی از منافذ انتهای بازوهایش بیرون آورده و خودش را در ابری درخشان بپوشاند تا شکارچیان را از خود دور کند.
آفتابماهی هودوینکِر
بر خلاف ماهی مرکب خونآشام، آفتابماهی هودوینکر یک گونه تازه کشفشده است. این ماهی گریزان نخستین بار سال ۲۰۱۷ توسط ماریان نایگارد، دانشجوی دکترا و تیمش در نیوزلند شناسایی شد. نام علمی این ماهی تکتا (Tecta) است که از کلمه لاتین تکتوس (tectus) به معنای پنهان یا مخفی گرفته شده است.
نایگارد میگوید: «با وجود علاقهی زیاد به آنها، گونههای متعدد توصیفشده و طبقهبندی نامرتب، من بسیار تحت تأثیر قرار گرفتم که این ماهی توانسته بود تمام این سالها بدون شناسایی شدن زندگی کند.»
تکتای حبابمانندی که ساکن آبهای سرد نیمکره جنوبی در سواحل نیوزلند، استرالیا، شیلی، پرو و آفریقای جنوبی است، از زمان شناسایی شدن تاکنون در امتداد سواحل کالیفرنیا تا شمال آلاسکا دیده شده است.
آفتابماهیها از نظر ظاهری به طور قابلتوجهی متفاوت هستند و ریختشناسی آنها با رشد تغییر میکند و شناسایی آنها را دشوار میکند. آخرین مشاهده ۳ ژوئن بوده، زمانی که یک آفتابماهی به اندازه ۷ فوت و ۳ اینچ در ساحلی در اورگان ظاهر شد. نایگارد که ابتدا آن را با آفتابماهی رایجتر اقیانوس اشتباه گرفت، این هشدار را دریافت کرد که این موجود در واقع تکتا است که یک بار دیگر درست در معرض دید پنهان شده است.
حشره کالسکهای
حشرات کالسکهای، معروف به Phronima، در منطقه گرگ و میش اقیانوسهای سراسر جهان، معمولاً ۲۰۰ تا ۱۰۰۰ متر زیر سطح زندگی میکنند. این دوپایان که به عنوان میگوی بشکهای هم شناخته میشوند، در حقیقت انگلهای حیلهگری هستند.
حشرات کالسکه معمولاً کمتر از یک اینچ طول دارند و سالپها را شکار میکنند، موجودات ژلاتینی شبیه چتر دریایی. حشره کالسکه مادر از چنگالهای جلویی خرچنگمانند خود برای خوردن قسمتهای داخلی سالپ، ساکن شدن در پوسته توخالی آن و تخمگذاری داخل آن استفاده میکند. وقتی حشره کالسکه مادر از سالپ خارج میشود، سالپ را مانند یک کالسکه به جلو میراند، به همین دلیل کالسکه نام گرفته است.
وقتی بچههای او از تخم بیرون میآیند، چرخه را با مصرف سالپ از داخل ادامه میدهند، در حالی که مادر هم از سالپ تغذیه میکند.
چتر دریایی کلاه گلی
هُیت میگوید، چتر دریایی کلاه گلی خیرهکننده که با نام اولیندیاس فورموسا نیز در سواحل ژاپن، برزیل و آرژانتین یافت میشود، از شاخکهای درخشان و چندرنگ برای فریب ماهیهای کوچک استفاده میکند. به گفته آکواریوم خلیج مونتری، این چتر دریایی با قطر حداکثر شش اینچ، به طور متناوب بین کف دریا و آبهای ساحلی در حرکت است.
چتر دریایی کلاه گلی، اگرچه نادر است، اما گاهی در گروههای بزرگ به نام شکوفه ظاهر میشود. این اتفاق زمانی میافتد که افزایش دمای آب، غذای بیشتری برای چتر دریایی فراهم میکند و منجر به افزایش جمعیتشان میشود. در حالی که نیش چتر دریایی کلاه گلی برای انسان کشنده نیست، اما بسیار دردناک است و میتواند تحریکات پوستی ایجاد کند. این موجودات زیبا و در عین حال خطرناک، منبع الهام آثار هنری و هشدارهایی برای شناگران سواحل آرژانتین هستند.
مارماهی بلعنده
مارماهیهای بلعنده با رنگهای سیاه و دمهای پیچخوردهشان به سرعت در منطقه میانآب شرق اقیانوس آرام حرکت میکنند. با این حال، چیزی که واقعاً مارماهی بلعنده را متمایز میکند و نامش برگرفته از همین ویژگی است، دهان غولپیکرش است!
دهان مارماهی بلعنده با وجود جثه باریکش، میتواند ناگهان مانند یک حباب صابون بزرگ شود و به او اجازه دهد طعمههای بزرگتری را شکار کند. این سازگاری یک برنامه پشتیبان برای زمانی است که غذا کمیاب است. با این حال، این مارماهی که مارماهی پلیکان نیز نامیده میشود، چون روش تغذیهاش شبیه به پلیکان است، در درجه نخست سختپوستان کوچک را به دلیل دندانهای ریزی که دارد مصرف میکند.
ماهی مرکب عظیم الجثه
ماهی مرکب عظیم که نباید با ماهی مرکب غولپیکر اشتباه گرفته شود، بزرگترین بیمهرهای است که تاکنون شناسایی شده است. این موجود اعماق دریا با نام علمی Mesonychoteuthis hamiltoni نخستین بار سال ۱۹۲۵ توسط گای رابسون جانورشناس با دیدن دو شاخک آن در شکم نهنگ عنبری که در سواحل جزایر فالکلند ظاهر شده بود، شناسایی شد.
در فوریه ۲۰۰۷، ماهیگیران در دریای راس (Ross)، واقع در جنوب قطب جنوب یا «آخرین اقیانوس» بخاطر دورافتاده بودن آن، به طور تصادفی یکی از این موجودات را گرفتند. به گفته هُیت، این ماهی مرکب عظیمالجثه تقریباً ۱۰۹۰ پوند وزن داشت و یکی از بزرگترین ماهیهای موجود بود.
قبل از این پیشامد، نمونههای زنده هنوز در زیستگاه طبیعی خود مشاهده نشده بودند. با این حال، سال ۲۰۲۳، متیو مولرنان، کاوشگر اعماق دریا، ویدئویی ضبط کرد که یک بچه ماهی مرکب عظیم الجثه زنده را در اقیانوس جنوبی، صدها مایل دورتر از ساحل آرژانتین نشان میدهد. تجزیه و تحلیل مداوم برای تأیید این مشاهدات در حال انجام است.
ماهی تیرانداز
ماهی تیرانداز که معمولاً در آسیای جنوب شرقی و شمال استرالیا یافت میشود، به دلیل تواناییهای شکار منحصر به فردش در داخل و خارج از آب مشهور است. در اقیانوس، این ماهیهای گرمسیری سختپوستان را تعقیب میکنند، اما تکنیکهای شکارشان را زیر آب برای شناسایی و حمله به عنکبوتها و سایر حشرات موجود روی شاخهها و برگهای گیاه صندل تغییر میدهند.
آیلین کارو، زیستشناس در آکواریوم فلوریدا میگوید: «آنها میتوانند با وارد کردن آب از طریق آبشش به دهان، غذا را با فشار وارد معدهشان کنند. سپس روی سقف دهانشان یک فرورفتگی دارند تا بتوانند آب را به بیرون پرتاب کنند.»
در حالی که ماهیهای دیگر میتوانند آب را دفع کنند، ماهی تیرانداز به دلیل دقتش شناخته شده است. اندازهی این ماهیها معمولاً از ۴ تا ۱۱ اینچ متغیر است. این ماهیها حتی میتوانند تا یک پا از آب بیرون بپرند تا طعمهشان را بگیرند.