عکس‌های ناصرالدین شاه از خواجه‌ها و زنان حرمسرا/ تصاویر
ناصرالدین شاه قاجار علاقۀ فراوانی به هنر نوظهور عکاسی داشت و ظاهرا برای عکاسی کردن سوژه‌ای بهتر از همسران پرشمارش نمی‌یافت؛ همسرانی که از نظرگاه نخوت‌آمیز شاه، «کنیزهای» او به حساب می‌آمدند.
اول صبح؛ عکس‌هایی که در این جا ملاحظه می‌کنید، همگی عکس‌هایی هستند که شخص ناصرالدین‌شاه قاجار گرفته و توضیحات آن‌ها را نیز با خط خودش نوشته است. سوژۀ اغلب عکس‌هایی که خود شاه گرفته، زنان و خواجه‌های حرمسرا هستند. در عکس اول گروهی از زن‌ها و خواجه‌ها حضور دارند که شاه نام بعضی از آن‌ها را در حاشیه‌های عکس نوشته است. یکی از این خواجه‌ها که سیاه‌پوست هم هست «حاجی فیروز» نام دارد؛ نامی که هنوز هم در نزدیک ایام نوروز در ایران زیاد شنیده می‌شود. (بردگان سیاهی که در دوران قاجار معمولا از طریق عربستان به ایران آورده می‌شدند اغلب از سوی صاحبانشان با نام‌هایی مثل «فیروز»، «مبارک»، «یاقوت» و. . . نامگذاری می‌شدند. پیشوند «حاجی» نیز شاید به دلیل مبدا ورود آن‌ها (عربستان) به نام آن‌ها اضافه می‌شده و شاید هم آن‌ها گاهی واقعا همراه با اربابان خود به سفر حج رفته باشند).
عکس بعدی نیز گروهی از زن‌های شاه را در حیاط عمارت سلطنت‌آباد نشان می‌دهد. شاه در توضیح این عکس نوشته است: «گروپ زن‌ها دم تالار؛ کنیزهای ما اندرون سلطنت‌آباد».
عکس آخر پرترۀ تک‌نفره‌ای است که ناصرالدین‌شاه از یکی از زنان حرمسرا گرفته است و در توضیح مربوط به آن نوشته است: «تاج گل که از گردش باغ لاله‌زار آمده است؛ فصل شکوفه».
