۱۰ اثر برتر معمار ژاپنی که برندۀ «نوبل معماری» شد

اول صبح؛ یاماموتوی معمار که در سال ۲۰۲۴ به عنوان پنجاه و سومین برنده جایزه معتبر معماری پریتزکر معرفی شد، ساختمان‌های متعددی از جمله اقامتگاه‌های خصوصی، مسکن عمومی، مدارس ابتدایی و ساختمان‌های دانشگاه‌ها، موسسات، فضاهای مدنی و برنامه‌ریزی شهری را طراحی کرده که در سراسر دنیا از جمله ژاپن، جمهوری خلق چین، جمهوری کره و سوئیس پراکنده هستند.

شیشه، تراس و بالکن عناصر رایجی هستند که در پروژه‌های یاموموتو دیده می‌شوند. او از این سه عنصر معماری برای ایجاد حس همزیستی و تعامل با همسایگان اطراف استفاده می‌کند و این عناصر معرف سبک معماری او هستند.

خانه گازبو (خانه خود معمار) سال ۱۹۸۶ در یوکوهاما ساخته شد، ایستگاه آتش‌نشانی هیروشیما نیشی در هیروشیما که سال ۲۰۰۰ طراحی شد و مسکن هوتاکوبو که سال ۱۹۹۱ در کوماموتو طراحی شد، نمونه‌های برجسته این عناصر هستند.

داوران جایزه معماری پریتزکر گفتند: «در آثار یاماموتو از شفافیت استفاده شده تا کسانی که در فضای داخلی هستند، محیطی را تجربه کنند که فراتر از آن‌ها واقع شده و در عین حال، کسانی که از مقابل سازه عبور می‌کنند، نسبت به آن حس تعلق پیدا کنند.» به گفتۀ آن‌ها، «یاماموتو زبان معماری جدیدی را خلق کرده است.»

«او تداوم یکنواختی از منظر ارائه می‌کند و در انطباق با محیط‌های طبیعی و از قبل موجود طراحی می‌کند تا تجربه هر ساختمان را زمینه‌سازی کند.»

تام پریتزکر، رئیس بنیاد Hyatt که حامی مالی این جایزه است، می‌گوید: «یاماموتو زبان معماری جدیدی را خلق کرده که صرفاً فضاهایی برای زندگی خانواده‌ها نمی‌سازد، بلکه جوامعی برای خانواده‌ها خلق می‌کند تا با هم زندگی کنند.»

«آثار او همیشه با جامعه ارتباط دارند، روحیه سخاوتمندانه را پرورش می‌دهند و لحظه‌های انسانی را ارج می‌نهد.»

برای آشنایی بیشتر با آثار این برنده جایزه معماری پریتزکر، ده نمونه از پروژه‌های برجسته او را معرفی می‌کنیم:

1. ویلای یاماکاوا، ناگانو، ژاپن، ۱۹۷۷

نخستین کار این معمار، یک اقامتگاه خصوصی در جنگل است. این ویلا طوری طراحی شده تا کاملاً شبیه تراسی در هوای آزاد باشد و در ماه‌های گرمتر بتوان از حضور در آن لذت برد. این تراس به طور یکپارچه به اتاق نشیمن و غذاخوری تبدیل می‌شود، در حالی که اتاق‌های خواب و آشپزخانه در اتاق‌های پراکنده کوچک قرار دارند. تیرهای چوبی که طبقه پایین و سقف شیبدار بالا را می‌پوشانند به موازات طول این بنای باریک اجرا شدند و القاءکننده آرامش و طبیعت اطراف آن هستند.

2. خانه گازبو، یوکوهاما، ژاپن، ۱۹۸۶

خانه خود یاماموتو برای فراهم کردن امکان تعامل با همسایگان از طریق تراس‌ها و پشت‌بام‌ها طراحی شده است. معمار درگاه‌هایی را در قسمت بالا ایجاد کرده تا راه تبادل با همسایگان باز شود.

3. مسکن هوتاکوبو، کوماموتو، ژاپن، ۱۹۹۱

نخستین پروژه مسکن اجتماعی یاماموتو شامل ۱۶ گروه مسکن می‌شود که ۱۱۰ واحد دارند. این پروژه اطراف یک میدان مرکزی درختکاری شده اجرا شده است. یاماموتو با الهام از خانه‌های سنتی چوبی ژاپنی (ماچیا) و خانه‌های یونانی (اویکوس) که جمع‌گرایی میان همسایگان را تقویت می‌کنند، از فضای خصوصی به نیمه عمومی گذر می‌کند و در عین احترام به حریم خصوصی خانواده‌ها، «فضایی برای جامعه محلی» ایجاد می‌کند.

4. دانشگاه استانی سایتما، کوشیگایا، ژاپن، ۱۹۹۹

این دانشگاه علوم پرستاری و بهداشت، از ۹ ساختمان تشکیل شده که با تراس‌هایی به هم متصل شدند که از طریق فضاهای سبز و حیاط‌های شیبدار به مسیرهای پیاده‌روی تبدیل می‌شوند. هر حجم شفاف از یک کلاس به کلاس دیگر اجازه دید می‌دهد، همینطور از یک ساختمان به ساختمان بعدی و یادگیری و تعامل بین‌رشته‌ای را ترویج می‌کند. تمام آزمایشگاه‌ها در طبقه اول هستند و کیفیت ارتباطی بین هر تخصص را بیشتر می‌کنند. کلاس‌های درس، سالن، کتابخانه، سالن بدنسازی، کافه تریا و اتاق‌های دانشکده در سراسر محوطه دانشگاه قرار دارند، با این حال، تشخیص اینکه کجا یک ساختمان تمام شده و ساختمان دیگر شروع می‌شود، به عمد واضح نیست و همین رویکرد، زبان معماری خاصی را ایجاد کرده است.

5. ایستگاه آتش‌نشانی هیروشیما نیشی، هیروشیما، ژاپن، ۲۰۰۰

نما، دیوارهای داخلی و کف این ساختمان از شیشه ساخته شده که ظاهری کاملاً شفاف به آن داده است. آترویوم (حیاط اصلی) برای ساختمان بسیار مهم است، جایی که آموزش و فعالیت آتش‌نشانان انجام می‌شود و رهگذران را به تماشای کسانی ترغیب می‌کند که از جامعه محافظت می‌کنند.

6. خانه ایکامز، توسو، ژاپن، ۲۰۰۴

این دفتر اداری کوچک با مساحت ۱۱۵ متر مربع، نمونه اولیه‌ای است که کارایی آلومینیوم را به عنوان یک مصالح ساختمانی به نمایش می‌گذارد. پانل‌های مشبک آلومینیومی سبک، بادوام و بازیافتی به صورت متناوب با ورق‌های آلومینیومی و شیشه اجرا شدند و نمای بیرونی شطرنجی ایجاد کردند. این سازه دارای سقف بلند سطح دومی به ارتفاع ۳.۴ متر است و نسخه‌های بعدی این فضای انعطاف‌پذیر ممکن است به سطح سوم گسترش یابد.

7. دفتر اداری جیان وای، پکن، جمهوری خلق چین، ۲۰۰۴

این پروژه گسترده درست در شرق میدان تیانانمِن که شامل ۹ برج مسکونی و چهار ساختمان SOHO (دفتر اداری کوچک) می‌شود، در پکن آن زمان مفهوم جدیدی را به اثبات رساند و فضاهای کاری را با خانه‌ها ادغام کرد. سه سطح پایینی مجتمع از ۱۷۷ فضای تجاری پشتیبانی می‌کند، در حالی که در سطوح بالایی اقامتگاه‌ها قرار دارند.

8. موزه هنر یوکوسوکا، ژاپن، ۲۰۰۶

با در نظر گرفتن تجربه کاربری، موزه هنر یوکوسوکا هم مقصدی برای مسافران و هم استراحتگاه روزانه‌ای برای مردم محلی در نظر گرفته شده است. ورودی مارپیچ جذاب، خلیج توکیو و کوه‌های مجاور را تداعی می‌کند، در حالی که بسیاری از گالری‌ها زیر زمین هستند و برای بازدیدکنندگان تجربه بصری واضح و بدون مزاحمتی از جغرافیای طبیعی فراهم می‌کنند. بازدیدکنندگان می‌توانند از طریق برش‌های گرد در تمام فضاهای مشترک، به مناظر و گالری‌های دیگر نگاه کنند و این ویژگی، محیط‌های متمایز را متحد می‌کند تا کسانی که داخل هستند نه تنها تحت تأثیر آثار هنری، بلکه تحت تأثیر مکان و فعالیت دیگران هم قرار بگیرند.

9. تالار شهر فوسا، توکیو، ژاپن، ۲۰۰۸

تالار شهر فوسا دو برج متوسط است که ساختمان‌های کم‌ارتفاع محله‌های اطراف را کامل می‌کنند. لبه‌های منحنی شیب‌دار ساختمان با الهام از تپه‌های کم‌ارتفاع محل ساخته شدند. همخوانی مواد، زمین طبیعی را تداعی می‌کند چرا که پی مقعر ساختمان، بازدیدکنندگان را به دراز کشیدن و استراحت دعوت می‌کند، در حالی که پشت بام عمومی سبز و سطوح پایین‌تر برای برنامه‌ریزی عمومی انعطاف‌پذیر طراحی شدند.

10. مدرسه ابتدایی کویاسو، یوکوهاما، ژاپن، ۲۰۱۸

ساخت مجتمع‌های مسکونی بزرگ نزدیک بهم و شمار زیاد دانش‌آموزان، منجر به افزایش نیاز به گسترش و بازسازی مدارس محلی شده است. حتی جوانترین شهروندان، جامعه‌ای را در مدرسه ابتدایی کوسایو تشکیل می‌دهند. تراس‌های بزرگ جدا نشده، هر کلاس را گسترش داده و به هم متصل می‌کنند و مناطق انعطاف‌پذیری را ایجاد می‌کنند که فضاهای آموزشی را قابل‌رویت می‌کند و تعامل بین ۱۰۰۰ دانش‌آموز را تشویق میکند.