نفخ شکم نشانه‌ی چه بیماری‌هایی است؟
ویژگی اصلی نفخ، تجمع گاز در مجرای گوارشی است که سبب احساس اتساع و نفخ شکم می‌شود. یکی از رایج‌ترین عوامل بروز نفخ شکم مصرف نادرست مواد غذایی است. تغییر در عادات غذایی و اجتناب از برخی محرک‌ها می‌تواند به تسکین علائم کمک کند.
اول صبح؛ دکتر محمد امانی، فوق تخصص گوارش و کبد، علت بروز نفخ در اغلب افراد ناشناخته است. این افراد کسانی هستند که در دهه سوم زندگی خود بوده و از احساس نفخ، اتساع شکم، مقدار زیاد گاز دفعی و آروغ زدن شکایت دارند. در این افراد تصاویر اشعه ایکس از ناحیه شکم بیانگر تجمع غیر اختصاصی گاز در روده‌ها بوده، آزمایش‌ها هیچگونه آسیبی را نشان نداده و تصاویر اشعه ایکس وجود یبوست را رد می‌کنند.
با این حال تجمع نفخ همراه با برخی علائم می‌تواند نشان دهنده‌ی بیماری باشد.
انسداد روده
انسداد روده ناشی از هر علتی می‌تواند به تجمع گاز در روده منجر شود. این تجمع ناشی از بیماری بوده و امکان دارد بیمار دچار حالت تهوع، استفراغ وعدم توانایی دفع گاز شود. تصاویر اشعه ایکس در این بیماران پیچ خوردگی‌های متسع روده، سطوح آب و هوا و همچنین‌عدم وجود هوا در کولون دیستال یا مقعد را نشان می‌دهد.
ایلئوس
ایلئوس به اختلال در حرکات طبیعی روده‌ای گفته می‌شود که مواد غذایی یا مدفوع را به سمت مقعد پیش می‌برند. این بیماری عوامل بسیاری داشته و اختلال در عملکرد این حرکات می‌تواند به تجمع هوا در مجرای گوارشی منجر شود. این بیماران به نفخ شکم، ناراحتی شکمی با شدت متوسط، استفراغ صفراوی، عدم وجود لیگنین و حرکات روده‌ای و همچنین بی‌اشتهایی دچار می‌شوند. عوامل خطر ابتلا به ایلئوس شامل موارد زیر می‌شوند:
عدم تعادل الکترولیت‌ها (همچون هایپو کالمی و هایپر کلسمی)
جراحی روده و معده
دیابت شیرین
کم کاری تیروئید (هایپو تیروئیدیسم)
استفاده از دارو‌های مخدر
آسیب طناب نخاعی
پزشکان با محدود کردن مصرف خوراکی بیمار و تجویز مایعات، ایلئوس را مدیریت می‌کنند. امکان دارد جهت کاهش فشار روده و معده به جایگذاری یک لوله بینی معده‌ای نیاز باشد. اغلب بیماران ظرف ۳ تا ۵ روز شروع به بهبود می‌کنند. برخی پزشکان جهت افزایش حرکات روده دارو‌های محرکی همچون اریترومایسین یا متوکلوپرامید را تجویز می‌کنند.
سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)
این سندرم یک اختلال پیچیده از حرکات روده‌ای است که بیماران از درد شکمی و الگوی متغییر حرکات روده‌ای شکایت دارند. تقریبا تمام مبتلایان این سندرم در سرتاسر دنیا از نفخ شکم شکایت دارند. با این حال، تاکنون در هیچ فرد مبتلایی آسیب زمینه‌ای روده‌ها در اثر سندرم روده تحریک‌پذیر مشاهده نشده است. این اختلال دارای علائم شکمی مبهمی است که در دهه سوم زندگی افراد بروز می‌دهند. سندرم روده تحریک‌پذیر می‌تواند با اسهال، یبوست یا ترکیبی از هر دوی آن‌ها همراه باشد.
درمان نفخ شکم
درمان نفخ پس از تشخیص، به علت آن بستگی دارد. در نفخ‌های عملکردی درمان به صورت حمایتی است. فرد مبتلا باید یک لیست از مواد غذایی تهیه کرده و تمامی علائم خود را یادداشت کند. فرد باید از مصرف تمامی مواردی که سبب بروز نفخ می‌شوند اجتناب کند. یکی از رایج‌ترین عوامل بروز نفخ، عادات غذایی نامناسب است.
پرخوری نکنید
متخصصان بیان دارند که باید از پرخوری اجتناب شود. افراد باید به جای مصرف ۳ وعده غذایی بزرگ در روز، ۴ تا ۷ وعده کوچک مصرف کنند. همچنین، باید از مصرف مواد غذایی سرشار از چربی و کربوهیدرات‌های ساده اجتناب کنند. هضم شدن چربی مدت زمانی بیشتری طول کشیده و با ماندن بیشتر آن‌ها در مجرای گوارش علائم نفخ می‌تواند برای ساعت‌ها ادامه داشته باشد. تحقیقات نشان داده‌اند که رژیم غذایی دارای فودمپ (FODMAP) پایین نیز می‌تواند در کاهش احساس نفخ مفید باشد.
تند تند غذا نخورید
تند غذا خوردن سبب بلعیدن هوا شده و باید از این کار اجتناب شود. مصرف آهسته مواد غذایی راه حل کلیدی بوده و احساس نیاز به مصرف بیشتر را سرکوب می‌کند. مواد غذایی قبل از بلعیده شدن باید به صورت کامل جویده شوند.
همزمان با غذا خوردن نوشیدنی مصرف نکنید
باید از مصرف نوشیدنی‌ها در هنگام غذا خوردن یا بلافاصله پس از آن اجتناب شود زیرا این کار می‌تواند سبب افزایش نفخ در برخی افراد شود. نوشیدنی ها، سبزیجات و میوه‌ها را باید حداقل ۱ ساعت بعد از وعده غذایی مصرف کرد.
درمان گیاهی نفخ شکم
اضافه کردن زنجبیل، زیره و برخی سبزیجات می‌تواند به کاهش نفخ کمک کند. از جمله این سبزیجات می‌توان به شوید، جعفری و ریحان اشاره کرد.
افراد می‌توانند جهت کاهش نفخ خود از جویدن آدامس، مصرف نوشیدنی‌ها به وسیله نی، مکیدن آب نبات و مصرف نوشیدنی‌های گاز دار اجتناب کنند.
نفخ شکم نشانه چیست؟
آروغ زدن به صورت مزمن می‌تواند نشانه‌ای از مشکل در مجرای گوارشی فوقانی باشد. زخم‌ها و بیماری رفلاکس معده به مری از جمله این مشکلات هستند. نفخ می‌تواند عوامل متعددی داشته باشد که موارد زیر از نمونه‌های آن‌ها هستند
سندرم روده تحریک‌پذیر
سرطان روده بزرگ
بیماری کرون
فتق
یبوست
عدم تحمل لاکتوز
بیماری سلیاک
چه غذاهایی باعث نفخ می‌شود؟
کربوهیدرات‌ها (قند ها) تقریبا بیش از هر ماده دیگری تولید گاز می‌کنند. از جمله مواد غذایی دارای کربوهیدارت می‌توان نمونه‌های زیر را نام برد:
حبوبات
عدس و حبوبات، حاوی قند‌هایی غیر قابل هضم هستند که باکتری‌ها آن‌ها را شکسته و تولید گاز می‌کنند.
سبزیجات
میوه‌ها و سبزیجاتی همچون هویج، کلم، کلم بروکسل، آلو و زردآلو می‌توانند سبب ایجاد نفخ شوند، مخصوصا کلم بروکلی، کلم، پیاز ومیوه‌ها
محصولات لبنی
از آنجایی که محصولات لبنی توانایی تشدید اتساع شکم و نفخ را دارند، بیماران مبتلا به نفخ باید از مصرف آن‌ها خودداری کنند.
مواد غذایی تهیه شده از دانه‌های سبوس دار
آرد حاوی پروتئینی به نام گلوتن است که سبب نفخ می‌شود. گلوتن باید از رژیم غذایی افراد حساس به مصرف آن حذف شود.
نوشیدنی‌های بدون الکل و آب میوه‌ها
شیرین کننده‌های مصنوعی همچون سوربیتول به آسانی هضم نشده، توسط باکتری‌ها شکسته شده و گاز تولید می‌کنند.
در نهایت، افرادی که مستعد ابتلا به نفخ هستند باید از نظر جسمانی فعال شوند. افزایش فعالیت جسمانی می‌تواند به افزایش حرکات روده و تخلیه گاز روده‌ها منجر می‌شود.