نوزادانی که زیر سنگ اژدها دفن شدند
تجزیه و تحلیل‌ها نشان می‌دهد این نوزادان با هم مرتبط بوده‌اند، اما دقیقاً روشن نیست چگونه. شاید پاسخ این پرسش، نشان‌دهنده چیز خاصی باشد.
در طول قرن شانزدهم قبل از میلاد، مردم ماقبل تاریخ در ارمنستان کنونی، یک سنگ بازالتی به ارتفاع ۳.۵ متر را روی یک تپه قرار دادند. زیر این سنگ بقایای یک زن بالغ و دو کودک تازه متولد شده کشف شده است. ابتدا، محققان باور داشتند که این نوزادان دوقلو هستند، اما تجزیه و تحلیل‌ها نشان داد رابطه آن‌ها پیچیده‌تر و مهم‌تر است.
این به اصطلاح «سنگ‌های اژدها» ستون‌های سنگی یادبودی هستند که تصاویر حیوانات روی آن‌ها حک شده است. آن‌ها معمولاً در کوه‌های ارمنستان کنونی و مناطق مجاور جنوب گرجستان و شرق ترکیه یافت می‌شوند. گمان می‌رود این سنگ‌ها از داستان‌های محلی در مورد اژدهایی که به شکل گاو نر، ماهی یا مار در کوه‌ها بوده، نام‌گذاری شده‌اند که نگهبان آب و رعد و برق بودند.
تا به امروز، حدود ۱۵۰ سنگ اژدها کشف شده است. این سنگ‌ها به طور معمول، فرو ریخته و در مناطق خلوتی که آب فراوان دارد مانند چمنزارهای کوهستانی، از دیدها پنهان هستند. تصور می‌شود سه نوع سنگ اژدها وجود داشته باشد که باستان‌شناسان آن‌ها را شناسایی کرده‌اند: سنگ‌هایی با کنده‌کاری‌هایی به شکل ماهی (پیسِس)، آن‌هایی که شبیه بقایای گاو هستند مانند بز، گوسفند، گاو و غیره (وِلوس) یا ترکیبی از این دو (هیبرید/ترکیبی).
سنگ اژدها با دو نوزاد دفن شده در زیر آن، نمونه‌ای از سبک ولوس است. نقش پوست گاوسانی روی بالای این سنگ حک شده است. به گفته محققان، پوست از بالای سنگ به پشت آن پایین آمده و به دمی با یک بسته مارپیچ ختم می‌شود.
«گوش‌های این گاوسان و شاخ‌هایی با قوس‌هایی که در دو طرف سر پایین آمدند به وضوح قابل‌تشخیص هستند. مایعی که از دهان گاو جاری شده شاید نمایانگر آب، خون یا ترکیبی از هر دو باشد.»
سنگ اژدها در محل دفن با نقاشی خطی توسط A. Hakhverdyan که تصویری از حیوان گاوسانی به سبک ولوس را نشان می‌دهد
این سنگ سال ۱۹۸۰ در یک گورستان باستانی به نام همالیری تاراتسک نزدیک روستای لاشِن (Lchashen)، در فلات نزدیک دریاچه سِوان، ارمنستان کشف شد. کل این منطقه از پیش اطلاعات باستان‌شناسی ارزشمندی در مورد زندگی مردمان عصر برنز و آهن ساکن در قفقاز جنوبی را در اختیار محققان قرار داده بود.
پس از بررسی اولیه این سنگ در محل کشف، خود سنگ و سایر مواد کاوش‌شده از محل دفن، به ذخیره‌گاه موزه تاریخی-باستان‌شناسی مِتسامور انتقال داده شدند.
اتاق تدفین حدود ۲.۵ متر زیر سطح مدفون بود و حاوی سنگریزه بود. در این اتاق سفال‌های شکسته و سایر مصنوعات، استخوان‌های حیوانات و بقایای اسکلتی یک انسان (که گمان می‌رود اسکلت یک زن بالغ باشد) پیدا شدند.
متأسفانه استخوان‌های این زن در حال حاضر گم شده‌اند. از قرار معلوم، آن‌ها در دهه ۱۹۸۰ برای تجزیه و تحلیل بیشتر به روسیه فرستاده شدند و از آن زمان تاکنون مکان آن‌ها شناسایی نشده است. اما استخوان‌های دو نوزاد که به آن‌ها اژدهای ۱ و اژدهای ۲ گفته می‌شود، به جا مانده است.
تجزیه و تحلیل مردم‌شناسی تایید کرد که بقایای اژدهای ۱ و اژدهای ۲ متعلق به کودکان ۰ تا ۲ ماهه است. تاریخ‌گذاری رادیوکربن نیز تایید کرد هر دوی آن‌ها بین سال‌های ۱۶۱۶-۱۵۰۳ قبل از میلاد مرده‌اند.
با این حال، این تجزیه و تحلیل به تنهایی نمی‌تواند مشخص کند که آیا نوزادان مرده و همزمان با هم دفن شدند یا خیر. این امکان وجود دارد که آن‌ها در نقاط جداگانه‌ای در این بازه زمانی متولد شده باشند اما در یک قبر با سال‌ها یا دهه‌ها فاصله زمانی از هم دفن شده باشند. اما محققان معتقدند چنین چیزی بعید است.
چون از منظر باستان‌شناسی، به نظر نمی‌رسد محل دفن، یک مقبره چندنسلی باشد: «آرامگاه‌های چندنسلی میان بیش از ۴۰۰ مقبره کاوش‌شده‌ی اواخر عصر مفرغ در لچاشن و همچنین در هیچ گورستان معاصر دیگری در ارمنستان وجود ندارد.»
اگر درست باشد، احتمالاً دو نوزاد با هم دفن شدند. شواهد ژنومی گواه آنست که آن‌ها روابط درجه دوم داشتند و حدود ۲۵ درصد DNA مشترک دارند و این یک معمای عجیب است.
«از نظر بیولوژیکی، این امر ممکن است ناشی از این باشد که دو نفر (الف) خواهر ناتنی، (ب) خاله و خواهرزاده (ج) دو خاله‌زاده یا (د) مادربزرگ (احتمالاً مادری) و نوه هستند.»
با توجه به اینکه این گور به احتمال زیاد یک مقبره چندنسلی نیست، می‌توانیم چندین مورد از این احتمالات را حذف کنیم. هرچند به احتمال زیاد این نوزادان به احتمال مادربزرگ و نوه تعلق ندارند و همچنین احتمال اینکه این افراد خاله و خواهرزاده باشند نیز وجود ندارد. این سناریو مستلزم اینست که یکی از والدین و فرزندانشان هر کدام یک دختر داشته باشند و همزمان آن‌ها را از دست داده باشند.
این احتمال نشان می‌دهد نوزادان ممکن است خواهر ناتنی بوده باشند (بر اساس تجزیه و تحلیل میتوکندری و سایر اطلاعات). اگر چنین باشد، پس این نمونه نادری از لقاح همزمان ناهمسان پدری است، وضعیتی که در آن، مادر دوقلوهایی از پدران مختلف را باردار است. با این حال، رابطه دقیق بین این جفت را نمی‌توان به تنهایی از روی داده‌های DNA تعیین کرد.
اگر اسکلت بزرگسالان برای تجزیه و تحلیل در دسترس بود، ممکن بود بتوانیم رابطه آن‌ها را روشن کنیم، اما در حال حاضر این گزینه در دسترس نیست.
«گذشته این گور در هر صورت استثنایی است، هم از نظر ژنتیکی و هم از نظر باستان‌شناسی. در ارمنستان اواخر عصر برنز به طور کلی و در لچاشن به طور خاص، تدفین کودکان نادر است و دفن دو نوزاد تازه متولدشده با یک ستون یادبود سنگی منحصر به فرد است.
محققان در نهایت استدلال می‌کنند که طبیعت استثنایی افرادی که در این مکان دفن شدند شاید توجیه این باشد که چرا آن‌ها در زیر بنای مهمی مانند سنگ اژدها دفن شدند.