«حنظل» چیست و روغن آن چه خواصی دارد؟

اول صبح؛ روغن حنظل یا هندوانه ابوجهل یکی از بینظیرترین گیاهان دارویی در طب سنتی است. این گیاه با نام علمی «سیترولوس کولوسینتیس» (Citrullus colocynthis) و نام عربی حنظل گیاهی از خانواده‌ی «کدوییان» یا «کوکوربیتاسه» (Cucurbitaceae) است. گیاهان خانواده‌ی کدوییان بسیار متنوع هستند. هندوانه هم در همین خانواده قرار دارد. میوه‌های گیاهان این خانواده خواص بسیار زیادی دارند و اغلب به صورت صیفی و روی زمین کشت می‌شوند.

هندوانه ابوجهل ظاهری شبیه به هندوانه دارد، اما در مقایسه با آن کوچک‌تر است. این میوه در بعضی از شهرهای ایران به صورت وحشی می‌روید و بومی قسمت‌های جنوبی کشور است. این میوه را با نام خربزه‌ی روباه، کدوی تلخ و سیب تلخ هم می‌شناسند. در ادامه به معرفی ویژگی‌ها و خواص هندوانه ابوجهل می‌پردازیم.

هندوانه ابوجهل چیست؟

حنظل از نوع گیاهان علفی و چندساله است. میوه‌ی این گیاه کروی شکل، به اندازه‌ی پرتقال و به رنگ زرد، زرد مایل به سبز و سبز است. قسمت داخل میوه سفید رنگ و بسیار تلخ و حاوی دانه‌های بیضی شکلی است که پس از رسیدن به رنگ قهوه‌ای درمی‌آیند.

ماده‌ی کوکوربیتاسین موجود در هندوانه ابوجهل به آن خاصیت درمانی می‌دهد. پس این گیاه در دسته‌ی گیاهان دارویی قرار می‌گیرد. البته غشاهای مخاطی بدن مانند غشای معده و روده به ترکیب شیمیایی کوکوربیتاسین بسیار حساس هستند و باید در میزان مصرف آن احتیاط کرد؛ بنابراین مصرف زیاد این گیاه خطرناک است.

از دانه و میوه‌ی رسیده‌ی هندوانه‌ی ابوجهل به‌عنوان دارو استفاده می‌شود. برای مصرف خوراکی، غالباً این گیاه را آسیاب و پودر می‌کنند.

خاستگاه

حنظل بومی مدیترانه است. این گیاه در ازمیر ترکیه، تریسته ایتالیا، نوبه آفریقا و سری لانکا، مصر، سوریه بیشتر یافت می‌شود. در ایران هم در مناطق جنوبی مانند قشم، جهرم، بلوچستان و دیگر مناطق رشد می‌کند. همچنین در استان‌های لرستان، خراسان، یزد، فارس و کرمان نیز دیده می‌شود.

دستور تهیه روغن حنظل

پوست هندوانه ابوجهل را جدا کرده و آن را خرد می‌کنید. مقداری روغن حامل (روغن کنجد یا روغن زیتون) به آن اضافه می‌کنید. سپس آن را در معرض نورخورشید قرار می‌دهید. بعد از گذشت دو روز به آب تبدیل می‌شود، آن را از صافی عبور داده و حرارت ملایم می‌دهید تا آبش تبخیر شود و فقط روغن باقی بماند.

خواص دارویی روغن حنظل

روغن حنظل دارای خواص شگفت‌انگیزی است که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

خواص روغن حنظل برای رفع پوسیدگی دندان

روغن حنظل علاوه براینکه به عنوان یک مسکن برای درد دندان عمل می‌کند، می‌تواند ترمیم کننده‌ای قوی باشد. زمانی که دندان شما سیاه یا قسمتی از آن خراب می‌شود، با یک خلال دندان قسمت سیاه آن را بتراشید و یک نخ کتان را به روغن حنظل آغشته کنید و در روی آن بگذارید. این عمل را به مدت ۴۰ روز انجام دهید.

همچنین اگر ریشه دندان و عصب آن مشکل داشته باشد، می‌توانید دو قطره از آن را در سمت دندان مشکل دار بریزید. این عمل جنبه درمانی ندارد بلکه فقط دندان درد را تسکین می‌دهد.

این نکته را همواره درنظر داشته باشید که روغن حنظل خوراکی نیست و فقط به صورت موضعی استفاده می‌شود.

براساس تحقیقات، ماساژ روغن حنظل روی پاها باعث تسکین و کاهش درد در افرادی که مبتلا به دردهای عصبی ناشی از بیماری دیابت هستند می‌شود.

آسیب اعصاب محیطی ناشی از دیابت (پریفرال نوروپاتی دیابتی) دارای علائم زیر است:

گزگز و مورمور شدن یا به عبارت دیگر سوزن‌سوزن شدن

درد یا حساسیت بیش از حد

این بیماری بر کیفیت زندگی افراد مبتلا به بیماری دیابت اثر منفی می‌گذارد. روغن حنظل قدرت ضدعفونی‌کنندگی، تسکین‌دهندگی و ضد التهابی دارد و با ماساژ آن برروی بدن افراد مبتلابه دیابت می‌توان علایم این بیماری را کاهش داد.

روغن حنظل و گوش درد

گوش درد به علت وجود عفونت گوش یا آسیب به ناحیه گوش ایجاد می‌شود که معمولا با آنتی بیوتیک و درمان‌های خانگی درمان می‌شود. از آنجایی که روغن حنظل قدرت ضد عفونی‌کنندگی بالایی دارد، مانند آنتی بیوتیک عمل می‌کند. درنتیجه اگر دچار عفونت گوش شدید با مشورت پزشک می‌توانید برای حل این مشکل از روغن حنظل استفاده کنید.

خواص روغن حنظل برای پوست

روغن حنظل خواص بسیار زیادی برای پوست دارد. از این روغن برای درمان خارش‌های پوستی، بهبود جای زخم، جوش و سوختگی استفاده می‌شود. کافی است مقدار رقیق شده این روغن را بر روی محل مورد نظر بمالید.

خواص روغن حنظل برای مو

روغن حنظل به عنوان یک روغن گیاهی مفید حاوی پروتئین، امگا ۶ و ویتامین‌های B۲، C، G است که می‌تواند برای تقویت و استحکام مو نقش مؤثری داشته باشد. این روغن با کمک به افزایش فولیکول‌های مو از ریزش مو و سفید شدن مو جلوگیری کرده و موجب رشد و تقویت مو شود. علاوه بر این به دلیل اینکه خاصیت ترمیم‌کنندگی دارد می‌تواند برای افرادی که مبتلا به پسوریازیس و خارش هستند و یا پوست سر حساسی دارند مؤثر واقع شود. البته بهتر است قبل از استفاده از این روغن و سایر روغن‌ها برای جلوگیری از هرگونه واکنش پوستی و یا آلرژی حتماً تست حساسیت را انجام دهید.

روغن حنظل برای بواسیر

بواسیر یکی از مشکلاتی است که در رگ‌های وریدی در ناحیه مقعد ایجاد می‌شود و هنگام دفع باعث ایجاد سوزش، درد و حتی خونریزی می‌گردد. درمان‌های بسیاری برای بهبود این مشکل در طب سنتی وجود دارد؛ اما یکی از درمان‌های سریع استفاده از روغن حنظل است. برای درمان بواسیر به وسیله روغن حنظل باید هر دو یا سه شب یکبار مقداری از این روغن را بر روی پنبه تمیز ریخته و محل مورد نظر را کاملا آغشته کنید. پس از مدتی مشاهده خواهید کرد که بواسیر شما کاملا از بین رفته است این روغن همچنین می‌تواند شقاق را نیز درمان کند.

روغن حنظل برای درد مفاصل

این روغن دارای طبع گرم و خشک است و اغلب به عنوان یک روغن مالشی برای تسکین و درمان دردهای عضلانی و مفاصل استفاده می‌شود. برای درمان مشکلات مفاصل قبل از خواب چند قطره از این روغن را در نواحی مورد نظر به خوبی و به آرامی ماساژ دهید تا گرمای حاصل از حرکات دست و روغن را حس کنید. سپس ناحیه مورد نظر را با پارچه‌ای تمیز بپوشانید و اجازه دهید تا صبح به همین صورت باقی بماند. برای درمان این مشکل بهتر است یک روز در میان این عمل را تکرار کنید.

عوارض جانبی و مضرات هنداونه ابوجهل

مصرف خوراکی اشکال مختلف گیاه حنظل از سوی سازمان غذا و داروی آمریکا منع شده است.

مصرف بیش از حد و خودسرانه این گیاه باعث علائمی مانند مدفوع آبکی و خونی، نبض ضعیف، استفراغ، معده درد می‌شود.

مصرف مقادیر بیشتر این ماده اختلالات حسی، گیجی، اختلالات گردش خون، حذیان، ضعف و غش را به دنبال دارد.

مصرف این روغن احتمال سقط جنین در زنان باردار افزایش می‌دهد.

استفاده از این روغن دردوران شیر دهی ممنوع است (به دلیل ورود ترکیبات سمی گیاه به شیر در دوران شیردهی)

این روغن را با داروهای ضد دیابت مصرف نکنید، چون قند خون را به شدت کاهش می‌دهد.

از عوارض مصرف زیاد آن تحریک مخاط است و باعث خونریزی شدید گوارشی می‌شود.

موارد منع مصرف روغن حنظل

این روغن نباید روی زخم باز و داخل چشم و دهان مالیده شود. افرادی که حساسیت پوستی شدید دارند، قبل از استفاده از این روغن ابتدا در قسمت کوچکی از پوست بازو خود آن را تست کنند.

همچنین استفاده از این روغن در بارداری اکیدا ممنوع است؛ زیرا موجب سقط جنین می‌شود؛ بنابراین در صورت داشتن درد دندان از این روغن استفاده نکنید، زیرا ممکن است به هرحال وارد دستگاه گوارش شما شود. اما برای کمک به تسکین دردهای عضلانی و استخوانی و حتی سردرد مصرف این روغن به صورت موضعی ضرری برای مادر و جنین ندارد؛ بنابراین می‌توان از روغن حنظل برای تسکین این دردها استفاده کرد.