راز ۵۰۰ میلیون سالۀ این فسیل‌های هندسی

اول صبح؛ از صخره‌های ماسه‌سنگی قاره اروپا گرفته تا اعماق اقیانوس اطلس، یک موجود مرموز که احتمالا در سرآغاز زندگی پیچیده روی زمین مربوط قرار داشته، نشانه‌ی هندسی خیره‌کننده‌اش را به جای گذاشته است. با وجود یافتن هزاران مورد از این فسیل‌های کامل لانه‌زنبوری، دانشمندان کاملاً متعجب هستند که چه نوع موجودی توانسته این الگوها را تولید کند.

به طرز شگفت‌آوری، نخستین نمونه‌ی شناخته‌شده از این اشکال عجیب و غریب را می‌توان در دست‌نوشته‌ی نخست لئوناردو داوینچی در پاریس یافت. میان یک سری طرح‌ها از فسیل‌های دریایی، طرحی از شبکه‌ی متصلی از شش‌ضلعی‌های کامل وجود دارد که دانشمندان بعداً آن را به موجودی باستانی به نام پالئودیکتیون نودوسوم (Paleodictyon nodosum) ربط دادند.

نخستین آثار فیزیکی این ارگانیسم مرموز در سنگ‌های رسوبی کشف شد که زمانی در ائوسن، حدود ۵۵ تا ۳۵ میلیون سال پیش، در کف اقیانوس بودند. پی. نودوسوم که متشکل از مجموعه‌ای از تونل‌ها و محورهای شبکه‌ای است که به هم متصل می‌شوند و آرایش لانه‌زنبوری دارند، اکنون در رسوبات خشک‌شده در سراسر اروپا یافت شده که قدیمی‌ترین آن‌ها مربوط به دوره کامبرین، یعنی تقریباً ۵۰۰ میلیون سال پیش است.

با این حال، چیزی که دانشمندان نمی‌توانند درک کنند این است که آیا این نقش‌اندازی‌های ماقبل تاریخ صرفاً حفره‌هایی هستند که در بستر دریای باستانی توسط برخی موجودات ساکن کف دریا ساخته شدند یا اثری از خود ارگانیسم هستند. محققان بعداً به این کشف تکان‌دهنده دست یافتند که خالق این الگوهای کامل ممکن است هنوز ته اقیانوس اطلس وجود داشته باشد.

در دهه ۱۹۷۰، دانشمندان حین کاوش در یک رشته‌کوه زیرآبی به نام شیار میانی اقیانوس اطلس، متوجه چینش سوراخ‌های کوچکی در کف اقیانوس شدند که بسیار شبیه همین طرح‌های شش‌ضلعی بود. با این حال، تا سال ۲۰۰۳ طول کشید تا محققان سرانجام زیر لایه ریز گرد و غبار و رسوبی را نگاه کنند که هر آنچه که سوراخ‌ها را ایجاد کرده بود پنهان می‌کردند.

در کمال تعجب، محققان شبکه‌های لانه‌زنبوری از تونل‌های زیرسطحی پیدا کردند که مشابه پی. نودوسوم بود. با این حال، پس از برداشتن چندین نمونه از اعماق حدود ۳۵۰۰ متری، دانشمندان با ناامیدی دریافتند آن گودال‌های شش‌ضلعی کاملاً فاقد هر گونه موجود زنده یا مرده هستند. حتی هیچ اثری از DNA در داخل تونل‌ها شناسایی نشد.

معنی تمام اینها اینست که ما مطلقاً نمی‌دانیم چه چیزی این الگوهای شگفت‌انگیز را ایجاد کرده که به نظر می‌رسد تولید آن‌ها حدود ۵۰۰ میلیون سال قدمت دارد. ما حتی نمی‌دانیم این ساختارهای تورمانند حفره هستند یا اثراتی از موجودات اسفنج‌مانند.

بدون هیچ گزینه‌ای جز حدس و گمان، محققان این فرضیه را مطرح کرده‌اند که پالئودیکتیون ممکن است گچ بجای‌مانده از موجوداتی شبیه اسفنج‌های شیشه‌ای یا موجودات غول‌پیکر تک‌سلولی به نام زنوفیوفورها (xenophyophores) باشد. نظریه جایگزین دیگر می‌گوید این شبکه‌ها در واقع بقایای لانه‌های متروکه هستند و این حفره‌ها را جوجه‌هایی ساختند که می‌خواستند راهشان را از میان رسوب به بیرون باز کنند.

توضیح دیگر می‌گوید این گودال‌های زیرزمینی ممکن است نمایانگر نوعی «مزرعه» باشند که یک کرم لانه‌ساز عجیب آن‌ها را ساخته تا باکتری‌هایی را که از آن‌ها تغذیه می‌کند به دام انداخته و پرورش دهد.

در نهایت، هیچ یک از این فرضیه‌ها ثابت نشده است و پالئودیکتیون همچنان ما را مبهوت کرده است.