معمای مقبرۀ گمشدۀ نیکلاس کوپرنیک چگونه حل شد؟

اول صبح؛ نیکلاس کوپرنیک اخترشناسی بود که پنج قرن پیش نشان داد این زمین است که به دور خورشید می‌چرخد و نه برعکس. کشف او یکی از تاثیرگذارترین گام‌ها در تاریخ علم است؛ اتفاقی که دیدگاه بشر را نسبت به شکل و شمایل جهان هستی تغییر داد. کوپرنیک همچنین به عنوان یک ریاضیدان، مهندس، نویسنده، نظریه‌پرداز اقتصادی و پزشک نیز فعالیت می‌کرد.

نیکلاس کوپرنیک پس از مرگش در سال ۱۵۴۳ در فرومبورک لهستان، در کلیسای جامع محلی به خاک سپرده شد. اما محل دقیق گور او در طول قرون بعدی به فراموشی سپرده شد.

در جستجوی کوپرنیک

کلیسای جامع فرومبورک

کلیسای جامع فرومبورک آرامگاه بیش از ۱۰۰ نفر بوده است که بیشتر آن‌ها در گورهای بی‌نام قرار دارند.

در طی این چند قرن چندین تلاش ناموفق برای یافتن بقایای کوپرنیک انجام شد که قدیمی‌ترین آن‌ها به قرن ۱۶ و ۱۷ مربوط است. تلاش ناموفق دیگری نیز توسط امپراتور فرانسه ناپلئون در سال ۱۸۰۷ انجام شد. ناپلئون کوپرنیک را به عنوان یک علامه، ریاضیدان و ستاره‌شناس ستایش می‌کرد.

نهایتا در سال ۲۰۰۵، گروهی از باستان‌شناسان لهستانی به جستجوی مقبرۀ این دانشمند مشهور پرداختند. آن‌ها نظرات مورخی به نام جرزی سیکورسکی را راهنمای خود قرار داده بودند؛ سیکورسکی ادعا می‌کرد کوپرنیک، که به عنوان عضوی از کانون کلیسای جامع فرومبورک خدمت می‌کرد، باید در نزدیکی محراب کلیسای جامع دفن شده باشد.

در جریان کاوش‌ها ۱۳ اسکلت در نزدیکی این محراب کشف شد که شامل یک اسکلت ناقص متعلق به یک مرد ۶۰ تا ۷۰ساله نیز بود. این اسکلت خاص به عنوان نزدیکترین اسکلت به اسکلت کوپرنیک شناسایی شد.

علم ژنتیک

جمجمه اسکلت به عنوان پایه‌ای برای بازسازی صورت عمل کرد. علاوه بر مطالعات ریخت‌شناسی، تجزیه و تحلیل DNA اغلب برای شناسایی بقایای تاریخی یا باستانی استفاده می‌شود. در مورد بقایای احتمالی کوپرنیک نیز، شناسایی ژنتیکی به دلیل وضعیت به خوبی حفظ شدۀ دندان‌ها امکان‌پذیر بود.

اما چطور می‌شد با آزمایش دی ان‌ای تشخیص داد که این جسد کوپرنیک است؟ یک چالش مهم این بود که هیچ بقایای شناخته شده‌ای از بستگان کوپرنیک وجود نداشت که بشود دی ان‌ای اسکلت را با آن‌ها مقایسه کرد.

یک یافتۀ غیرمنتظره

کتابی که تارهای موی کوپرنیک در بین صفحات آن یافت شد

با این حال، در سال ۲۰۰۶، منبع جدیدی از مواد مرجع DNA پیدا شد. معلوم شد یک کتاب مرجع نجومی که سال‌ها توسط کوپرنیک استفاده شده بود، حاوی تعدادی تار مو در میان صفحاتش است.

این کتاب پس از حمله سوئد به لهستان در اواسط قرن هفدهم به عنوان غنیمت جنگی به سوئد برده شده بود و در اختیار موزه گوستاویانوم در دانشگاه اوپسالا بود.

بررسی دقیق کتاب چندین تار مو را نشان داد که احتمالاً متعلق به صاحب اصلی کتاب، یعنی کوپرنیک بودند. در نتیجه، این موها به‌عنوان ماده مرجع بالقوه برای مقایسه ژنتیکی با دندان‌ها و ماده استخوانی بازیابی شده از مقبره ارزیابی شدند.

نتیجه خارق‌العاده بود: دی‌ان‌ای موها با دی‌ان‌ای دندان‌ها و استخوان‌های اسکلت کشف شده مطابقت داشت. جسد کوپرنیک بعد از نزدیک به ۵۰۰ سال کشف شده بود. این نتیجۀ یک تلاش چند رشته‌ای بود که باستان‌شناسی، تاریخ، و تجزیه و تحلیل دی‌ان‌ای در آن نقش داشتند.

این یافته به یاد ماندنی نه تنها آرامگاه یکی از تأثیرگذارترین چهره‌های تاریخ علم را روشن کرد، بلکه توانمندی روش‌های علمی مدرن را در تأیید داده‌های تاریخی به نمایش گذاشت. ترکیبی پیچیده از روش‌های علمی به کشف گور مردی انجامید که خود یکی تاثیرگذارترین چهره‌های تاریخ علم بود.