باغبانی که به دنبال چکّش گمشده می‌گشت چگونه بزرگترین گنج رومی را پیدا کرد؟
بیش از سی سال قبل، چند هزار سکه‌ی طلا و نقرۀ رومی به همراه جواهرات مختلف به طور کاملاً اتفاقی در یک مزرعۀ به ظاهر معمولی در منطقۀ سافولک انگلستان پیدا شدند؛ کاشف این گنج باغبان و کارگر بازنشسته‌ای بود که به تازگی یک دستگاه فلزیاب هدیه گرفته بود.
اول صبح؛ رومی‌ها بیش از سه قرن و نیم بریتانیا را تحت کنترل داشتند. امپراتور کلودیوس سال ۴۳ پس از میلاد از میان آب‌های کانال انگلیسی عبور کرد و با مقاومت شدید قبایل مختلف سلتی که آن زمان حکمران منطقه بودند، مواجه شد. رومی‌ها سال ۶۰ پس از میلاد، در فرآیند تحکیم حکومت خود، شورش‌ها را خنثی کردند اما بیشتر وقت‌شان در بریتانیا را صرف مبارزه با جنگجویان سرسخت بجامانده کردند.
طولانی بودن دورۀ تصرف بریتانیا توسط روم باعث شد فرهنگ رومی در بریتانیا شکوفا شود به طوری که حتی امروزه نیز از تاثیر این فرهنگ، آثار زیادی به جا مانده است. آثار و بقایای رومی کم و بیش در همه جای این کشور یافت می‌شوند، اما هیچ کدام در دوران مدرن به اندازه چیزی که جستجوگری به نام اِریک لاز در یک روز سرد نوامبر در سال ۱۹۹۲ با استفاده از فلزیاب کشف کرد، تأثیرگذار نبوده است.
اِریک لاز و همسرش گِتا سکه‌هایی را که او در یک مزرعه سافولک پیدا کرده بود تماشا می‌کنند
این باغبان بازنشسته که جستجوی فلزات عتیقه را به عنوان سرگرمی انتخاب کرده بود، بزرگترین گنجینۀ طلا و نقره را کشف کرد که تا آن زمان در کل قلمرو امپراتوری روم پیدا شده بود. لاز به عنوان هدیۀ بازنشستگی یک دستگاه فلزیاب هدیه گرفته بود و زمان برخوردن به این یافته در واقع به دنبال چکش گمشده‌ی یکی از دوستانش بود!
سال ۱۹۹۲ حفاران در سایت هوکسن مشغول کار هستند. ارزش این یافته به پول امروز معادل ۲۴ میلیون پوند است
فلزیاب او حین جستجو در مزرعه‌ای در هاکسن، نزدیکی آی در سافولک، یک سیگنال قوی دریافت کرد که او را به حفاری ترغیب کرد. پس از مدت کوتاهی او به چند قاشق نقره و سکه طلا برخورد کرد.
تمیزکاری یکی از دستبندهای طلایی یافت شده
لاز که به اهمیت یافته خود پی برد، بلافاصله حفاری را متوقف کرد و با پلیس و انجمن باستان‌شناسی محلی تماس گرفت. روز بعد، یک کاوش کامل باستان‌شناسی توسط باستان‌شناسان واحد باستان‌شناسی سافولک در محل انجام شد.
ظرف مدت کوتاهی، آن‌ها حدود ۱۵۰۰۰ سکه رومی طلا، نقره و برنز و همچنین اقلام بی‌شماری از جواهرات را کشف کردند. این بزرگترین کلکسیون آثار رومی است که تاکنون یافت شده است. ارزش این گنجینه با برداشتن اثر تورم، معادل ۲۴ میلیون پوند است.
گنجینه سکه‌ای که لاز یافت تقریباً ۱۵۰۰۰ قطعه بود
ظرف فلفل به شکل یک زن که در حفاری‌ها یافت شد
۱۰ ماه بعد تحقیقاتی انجام شد و این یافته رسما به عنوان «گنجینه» اعلام شد. در نوامبر ۱۹۹۳، مبلغ ۱.۷۵ میلیون پوند برای یافتن این گنجینه به لاز پرداخت شد. او این مبلغ را با پیتر واتلینگ، همان دوستی که به چکش را گم کرده بود، تقسیم کرد. البته این چکش گمشده نیز بعدا پیدا شد و در حال حاضر در کنار گنجینۀ یافت شده در موزه نگهداری می‌شود.
این گنجینه امروزه در موزۀ بریتانیا نگهداری می‌شود
حفاری‌ها و بررسی‌های میدانی بعدی در این منطقه منجر به کشف آثار رومی بیشتری از جمله چهار سکه طلا و ۸۱ سکه نقره شد.
گنجینه شامل قطعات مختلف جواهرات نیز بود