«گربه‌ها» چگونه ۱۴۰۰ سال قبل وارد چین شدند؟
اینکه گربه‌های خانگی چگونه و چه زمانی به چین وارد شدند، همیشه معما بوده است، اما یک تحلیل جدید از DNA گربه‌ها نشان داده که احتمالاً تاجران و دیپلمات‌ها این حیوانات خانگی را ۱۴۰۰ سال پیش از راه جاده ابریشم با خود به چین برده‌اند.
اول صبح؛ بر اساس تحقیقات جدید، ورود گربه‌های خانگی به شرق آسیا چند صد سال عقب‌تر از تخمین مطالعات قبلی اتفاق افتاده است. به نظر می‌رسد این گربه‌ها بلافاصله پس از ورودشان مورد توجه اشراف و نخبگان محلی قرار گرفتند.
شو-جین لو از نویسندگان این مطالعه گفته: «گربه‌ها ابتدا حیوانات خانگی ارزشمند و عجیب‌وغریب در نظر گرفته می‌شدند و رفتارهای مرموز آن‌ها بر جذابیتشان می‌افزود.»
منشأ گربه‌های خانگی امروزی (Felis catus) گربه‌های وحشی آفریقایی (Felis silvestris lybica) هستند. تحقیقات قبلی نشان داد این گربه‌ها حدود ۱۰.۰۰۰ سال پیش در خاورمیانه شروع به زندگی در کنار انسان‌ها کردند، سپس تکامل یافتند و حدود ۳۰۰۰ سال پیش به اروپا گسترش یافتند.
بر مبنای مطالعه جدید، تاجران و دیپلمات‌ها حدود سال ۶۰۰ میلادی گربه‌های خانگی را در قفس‌های کوچک از مدیترانه شرقی از راه آسیای مرکزی به چین منتقل کردند. این تاجران و مقامات شمار اندکی از این حیوانات را به چین برده و آن‌ها را به‌عنوان هدایا به نخبگان محلی تقدیم کردند.
شواهد باستان‌شناسی نشان می‌دهد مدت‌ها پیش از ورود گربه‌های خانگی، مردم جوامع روستایی چین کنار گربه‌های پلنگی بومی (Prionailurus bengalensis) می‌زیستند. استخوان‌های مربوط به گربه‌های پلنگی که حدود ۵۴۰۰ سال پیش در یک روستای کشاورزی در استان شانشی (Shaanxi) کشف شده‌اند، نشان می‌دهند این حیوانات و انسان‌ها کنار هم زندگی می‌کردند.
بااین‌حال، نویسندگان مطالعه جدید تأکید دارند این همزیستی به معنای اهلی شدن گربه‌ها در چین نبوده است. افزون بر این، این فرضیه که گربه‌های خانگی در دوران سلسله هان (۲۰۶ پیش از میلاد تا ۲۲۰ میلادی) در چین اهلی شده‌اند نیز فاقد شواهد باستان‌شناسی است. بنابراین درباره زمان و نحوه ورود گربه‌های خانگی به چین باید بررسی‌های مجدد و دقیق‌تری انجام شود.
لو و همکارانش برای پاسخ به این پرسش‌ها، ۲۲ بقایای گربه‌سان از ۱۴ محوطه باستانی در چین با قدمت حدود ۵۰۰۰ سال را بررسی کردند.
محققان ابتدا DNA هسته‌ای و میتوکندریایی استخوان‌ها را برای شناسایی گونه‌های گربه‌ها توالی‌یابی کردند. سپس این نتایج را با داده‌های منتشرشده قبلی از ۶۳ ژنوم هسته‌ای و ۱۰۸ ژنوم میتوکندریایی مقایسه کردند تا تکامل ژنتیکی گربه‌ها در سطح جهان را بررسی کنند.
لو درباره این بررسی گفته: «این بزرگ‌ترین و جامع‌ترین مطالعه درباره گربه‌های کوچک است که در چین نزدیک انسان‌ها زندگی می‌کرده‌اند. جمع‌آوری نمونه‌های باستانی از بقایای گربه‌ها در این دوره زمانی وظیفه‌ای بسیار چالش‌برانگیز بود.»
یک نقاشی دیواری از سلسله تانگ مربوط به سال ۸۲۹ میلادی یکی از نخستین تصاویری است که گربه‌های خانگی را در چین به تصویر می‌کشد. دو گربه سیاه و سفید در مرکز تصویر دیده می‌شوند.
بر اساس این مطالعه ۱۴ مورد از ۲۲ استخوان گربه‌های یافت‌شده در چین متعلق به گربه‌های خانگی بوده‌اند. قدیمی‌ترین بقایای این گربه‌های خانگی از شهر تونگوان (Tongwan) در شانشی کشف شده و قدمت آن‌ها با تاریخ‌گذاری رادیوکربنی به حدود ۷۳۰ میلادی بازمی‌گردد. این یافته‌ها نشان می‌دهند گربه‌های خانگی مدت‌ها پس از پایان سلسله هان به چین وارد شدند.
تمام ۱۴ گربه‌ی خانگی مطالعه‌شده در DNA میتوکندریایی خود یک امضای ژنتیکی خاص به نام Clade IV-B داشتند. این ویژگی میان گربه‌های خانگی اروپا و آسیای غربی نادر است، اما دانشمندان یک تطابق نزدیک در داده‌های مربوط به یک گربه کشف‌شده در شهر ژانکنت (Dhzankent) قزاقستان یافتند که بین ۷۷۵ تا ۹۴۰ میلادی زندگی می‌کرد.
این گربه ژانکنت قدیمی‌ترین گربه خانگی شناخته‌شده در مسیر جاده ابریشم است و سرنخ‌های مهمی درباره منشأ گربه‌های خانگی در چین ارائه می‌دهد. دوران شکوفایی جاده ابریشم بین ۵۰۰ تا ۸۰۰ میلادی بود و تاجران احتمالاً این گربه‌ها را از این مسیر به شرق آسیا منتقل کرده‌اند.
رنگ‌های نادر گربه‌های اولیه چین
بر اساس این مطالعه، نخستین گربه‌هایی که تاجران و دیپلمات‌ها به اشراف چین هدیه دادند، احتمالاً سفید یا دارای خال‌های سفید بودند. بررسی DNA گربه تونگوان نشان داد این گربه نر، سالم، دارای دم بلند و پشم کوتاه بوده، یا کاملاً سفید یا دارای بخش‌های سفید. حتی امروزه درصد گربه‌های سفید در شرق آسیا نسبت به سایر نقاط جهان بالاتر است.
نخستین گربه‌های خانگی چین احتمالاً پشم کاملاً سفید یا لکه‌های سفید داشتند. این موضوع نسبت بالای چنین گربه‌هایی در شرق آسیا امروز را توضیح می‌دهد.
پس از ورود گربه‌های خانگی، محبوبیت آن‌ها در چین چنان افزایش یافت که به بخشی از آیین‌های سنتی و اعتقادات مذهبی مردم تبدیل شدند. لو درباره این محبوبیت گفته: «چینی‌های باستان هنگام آوردن گربه به خانه خود، مراسم مذهبی خاصی انجام می‌دادند و گربه‌ها برای آنان نه یک دارایی، بلکه مهمانان محترم بودند.»
ملیندا زِدِر، باستان‌جانورشناس در موزه ملی تاریخ طبیعی اسمیتسونیان که در مطالعه جدید مشارکت نداشته گفته: «این پژوهش اطلاعات ارزشمندی درباره چگونگی ورود گربه‌های خانگی به چین ارائه می‌دهد. ارتباط دادن آن‌ها با جاده ابریشم یک کشف فوق‌العاده است. این مطالعه یک شاهکار علمی است.»