کتیبۀ یک «نفرین باستانی» در شهر سرپل‌ذهاب
یکی از مهمترین یادگارهای تاریخی ایران، نفرین شاه باستانی ایران است. این نقش‌برجسته بر صخره در شهر سرپل‌ذهاب، نمادی از پیروزی و ارتقای شاهان باستانی بر روی ترکیبات فرهنگی و هنری این سرزمین است.
اول صبح؛ نقش‌برجسته آنوبانی‌نی، که در حدود ۴ هزار سال پیش بر صخره‌ای در شهر سرپل‌ذهاب باقیمانده است، از مهمترین یادگارهای تاریخ ایران به شمار می‌رود. این نقش که همراه با کتیبه‌هایی از اقوام لولوبی ثبت شده، نگاهی به زندگی در کوهستان‌های غرب ایران در گذشته می‌اندازد.
شاه پیروز آنوبانی‌نی با ریش بلند، کلاهی بر سر، و اسلحه در دستان، به عنوان یک شاه بومی باستان حاکم بر سرزمینی که اقوام «لولوبی» در آن ساکن بودند، نمایان شده است.
در مواجهه با این نقش، آثار دیگری از اقوام لولوبی، از جمله سنگ‌نگاره‌ای از «نرام‌سین»، پادشاه امپراتوری «اَکد» در عراق، که ایشان را به عنوان اسیران خود به تصویر کشیده، باقی مانده است. اما مهمترین اثر باقیمانده از این قوم، سنگ‌نگاره «آنوبانی‌نی» است.
در این آثار، شاه پیروز به همراه ایزدبانوی باستانی به نام «ایشتار» ترسیم شده‌اند. ایشتار، خدای مهم منطقه بین‌النهرین، که برای اَکدی‌ها و آشوری‌ها نماد برکت و پیروزی بوده و قبل از آن‌ها با نام «اینانا» برای اقوام سومری ایزد جنگ و باروری بوده است.
این نقش با اهمیت تاریخی خاصی همراه است؛ زیرا نخستین سنگ‌نگاره به جا مانده از تاریخ ایران است که داستان پیروزی یک شاه بر اسیران را به تصویر می‌کشد. در تصویر، شاه آنوبانی‌نی پای خود را بر شکم یکی از اسیران گذاشته و شش اسیر دیگر دست‌بسته در زیر او دیده می‌شوند. یکی از این اسیران کلاهی متفاوت دارد، که احتمالاً نمایانگر قومی خاص است.
ایزدبانو نیز در تصویر دو اسیر زانوزده را به دست راست گرفته و با دست چپ یک حلقه به شاه نشان می‌دهد، که در ایستار خدایان باستان به معنای فرمانروایی بر زمان تعبیر می‌شود.
همچنین، خدای خورشید و عدل به نام «شَمَش» نیز ناظر این صحنه است و کتیبه‌ای به خط اکدی زیر پای ایشتار آمده که توضیح می‌دهد: «آنوبانی‌نی پادشاه توانای لولوبی نقش خود و الهه ایشتار را در کوه پاتیر رسم کرده است و هر کس که این لوح را محو کند، به نفرین و لعنت آنو، آنوتوم، بَعل، بَلیت، رامان، ایشتار، سین و شَمَش گرفتار باد، و نسل او بر باد رود».
آنوبانی‌نی تاکنون سال‌هاست که روی یک کوه در شهر سرپل‌ذهاب قرار گرفته و سنگ‌نگاره‌ای به گفته پژوهشگران، الهام‌بخش داریوش هخامنشی در نقر سنگ‌نگاره بیستون شده است. این نقش، نمادی از تاریخ ایران باستان است که در طول زمان، نقشش کمرنگ و محو می‌شود، اما همچنان به عنوان یک شاهکار هنری و تاریخی از ارزش فراوانی برخوردار است.
سوالات متداول درباره نفرین شاه باستانی ایران
۱. نفرین شاه باستانی ایران چه نقشی در تاریخ این کشور داشته است؟
نفرین شاه باستانی ایران، نمادی از پیروزی و حکومت در دوره‌ای حدود ۴ هزار سال پیش را نمایان می‌کند. این شاهکار هنری بر روی صخره در شهر سرپل‌ذهاب قرار گرفته و داستان پیروزی او در جنگ و اسارت اسیران را به تصویر می‌کشد.
۲. اقوام لولوبی چه نقشی در تاریخ باستانی ایران داشتند؟
اقوام لولوبی در زمان‌های باستان در مناطق کوهستانی غرب ایران، به ویژه در بخش‌هایی از کرمانشاه، کردستان و آذربایجان‌غربی ساکن بودند. آثار نفرین شاه نیز از پیروزی این اقوام بر روی دشمنان خود خبر می‌دهد.
۳. چه اهمیتی به نظر می‌رسد داستان نفرین شاه برای مردم باستانی ایران داشته باشد؟
داستان نفرین شاه باستانی ایران، علاوه بر نماد پیروزی و حکومت، نقشی در تقویت ایمان و اعتقادات مردم داشته و از اهمیت فرهنگی و مذهبی برخوردار بوده است. این نقش‌ها در تاریخ و هویت مردم باستانی جامعه را تقویت می‌کرده است.
۴. آیا نفرین شاه باستانی ایران تاثیراتی در هنرها و معماری باستانی این منطقه گذاشته است؟
بله، نفرین شاه باستانی ایران تاثیرات قابل‌توجهی در هنرها و معماری باستانی این منطقه داشته است. این آثار به عنوان یکی از مهمترین نمونه‌های هنر سنگ‌نگاره در ایران باستان شناخته می‌شوند و تأثیرات آن در سبک‌های هنری دیگر نیز قابل مشاهده است.
سخن پایانی مقاله درباره‌ی نفرین شاه باستانی ایران
با کاوش در داستان نفرین شاه باستانی ایران، به یک سفر در زمان می‌رویم و از عظمت و شکوه فرهنگ و تمدن این سرزمین باخبر می‌شویم. این نقش‌برجسته باقیمانده در سرپل‌ذهاب، به ما یادآور میراث باستانی ایران می‌شود و نشان‌دهنده روزگاری است که شاهان بر اساس اراده و هنر خود، به عنوان نمادهای افتخارآفرین بر تاریخ نقش می‌زدند. با این نظر به گذشته، ما درک عمیق‌تری از فرهنگ و هویت کنونی پیدا خواهیم کرد.