ازدواج مردم مصر باستان با فرزندان و خواهران خود؛ افسانه یا واقعیت

اول صبح؛ مسئله ازدواج خواهر و برادر و یا ازدواج والدین با فرزندان امروزه در هیچ نقطه از جهان پذیرفته شده نیست. با وجود این، تمدن‌های باستانی از جنبه‌های مختلفی با ما فرق داشتند. به‌عنوان مثال بسیار دیده شده است که خاندان سلطنتی یک کشور برای حفظ اصالت خود برخی ازدواج‌های عجیب را تایید کنند. هرچند امروز می‌خواهیم به مسئله ازدواج با فرزندان و خواهران بین خاندان پادشاهی و حتی مردم عادی مصر باستان بپردازیم.

رویکرد فرعون‌های مصر باستان در مورد ازدواج با فرزندان و خواهران

همینجا باید خیلی خلاصه بگوییم که بله مردم مصر باستان با اعضای نزدیک خانواده خود ازدواج می‌کردند. هرچند که جزئیات مربوط به این امر در زمان‌ها و طبقات اجتماعی مختلف متفاوت بوده است. بین سال‌های ۳۰ پیش از میلاد تا ۳۹۵ میلادی رومی‌ها کنترل مصر را در دست داشتند. در این دوره ازدواج بین برادر و خواهر در میان مردم مصر امری کاملا پذیرفته شده بود. گرچه بررسی آثار تاریخی نشان می‌دهد که در دوران قدیمی‌تر، این امر کمتر رواج داشت.

در میان خاندان سلطنتی مصر نیز مواردی از ازدواج خواهر و برادر دیده می‌شود. این مسئله بیشتر به باورهای مذهبی آن زمان مربوط می‌شد. همچنین در برخی مواقع دیده شده است که فرعون‌های مصر باستان با فرزندان خود ازدواج کنند.

با نگاهی به گزارش‌های تاریخی می‌توان موارد زیادی از ازدواج درون خانوادگی را مشاهده کرد. به‌عنوان مثال سنوسرت یکم (حکمرانی از ۱۹۶۱ تا ۱۹۱۷ پیش از میلاد) با خواهر خود نفرو، آمنهوتپ یکم (حکمرانی از ۱۵۲۵ تا ۱۵۰۴ پیش از میلاد) با خواهر خود اهمسه-مریت‌آمون و کلئوپاترا هفتم (حکمرانی از ۵۱ تا ۳۰ پیش از میلاد) با برادر خود بطلمیوس چهاردهم ازدواج کرده بود. رامسس دوم (حکمرانی از ۱۲۷۹ تا ۱۲۱۳ پیش از میلاد) نیز دختر خود را به‌عنوان همسر انتخاب کرد.

معبد رامسس دوم

داشتن همسران و معشوقه‌های متعدد امری کاملا پذیرفته شده برای فرعون‌های مصر بود. طبیعتا گاهی ازدواج‌های بین خواهر و بردار و یا پدر با فرزندان در مصر باستان به تولید مثل ختم می‌شد. برخی کارشناسان باستان‌شناسی بر این باور هستند که همین مسائل سبب شده بود فرعون توت‌عنخ‌آمون از مشکلات پزشکی متعدد رنج ببرد. فرعونی که در جوانی فوت کرد و به‌خاطر گنجینه‌های ارزشمند مقبره‌اش در اهرام مصر شناخته می‌شود.

ازدواج خواهر و برادر در مصر باستان

بسیاری از اعضای خاندان سلطنتی مصر باستان صرفا به‌خاطر باورهای مذهبی با خواهران خویش ازدواج می‌کردند. هرچند که این مسئله از نظر سیاسی نیز اهمیت داشت. ازیریس یکی از مهمترین خدایان مصر باستان تلقی می‌شود. وی با خواهر خود ایزیس ازدواج کرده بود. اشراف مصر باستان نیز سعی داشتند همین الگو را تکرار کنند. مخصوصا اینکه فرعون‌ها به‌عنوان نوادگان خدایان در زمین شناخته می‌شدند.

دکتر Leria Olabarria، استاد مصرشناسی دانشگاه بیرمنگام انگلستان توضیحات جالبی را در زمینه ازدواج مردم مصر باستان با خواهران و فرزندان خود ارائه می‌کند. به‌باور وی خاندان سلطنتی مصر برای بیشتر شدن مشروعیت سیاسی به ازدواج با محارم توجه می‌کردند. اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که این امر در میان مردم عادی نیز رایج بوده است.

حتی گفته می‌شود که در دوران حکمرانی روم بر مصر باستان ازدواج با محارم محبوبیت بسیار زیادی داشت. هرچند نمی‌توان شرایط را از دوران پادشاهی نوین مصر (۱۵۵۰ تا ۱۰۷۰ پیش از میلاد) به‌بعد با دقت بررسی کرد. مشکل نیز به تغییرات ایجاد شده در واژگان مصری مربوط می‌شود. به‌عنوان مثال واژه‌ای که در گذشته برای اشاره به خواهر استفاده می‌شود، در پادشاهی نوین معنی همسر یا معشوقه را نیز پیدا کرد.

وضعیت ازدواج در دوران حکمرانی روم

اساتید مصرشناسی اتفاق نظر دارند که ازدواج با فرزندان در مصر باستان فقط به فرعون‌ها محدود بوده است. هرچند در مورد ازدواج خواهر و برادر اختلاف نظر زیادی وجود دارد. مخصوصا اینکه این مسئله در دوران حکمرانی روم بر مصر باستان افزایش چشم‌گیری داشته است. دکتر Sabine Huebner، استاد تمدن‌های باستانی دانشگاه بازل سوئیس مسئله را از جنبه دیگری نگاه می‌کند.

به‌باور وی در مصر باستان بسیار پیش می‌آمد که یک خانواده فاقد فرزند پسر شخصی را به فرزندخواندگی قبول می‌کردند. این شخص اندکی بعد با دختر خانواده ازدواج می‌کرد. همین نیز باعث می‌شد که مسئله به‌صورت ازدواج خواهر و برادر جلوه کند. هرچند که اینکار در واقع تلاش والدین دختر برای نگه داشتن او در خانه بوده است. همچنین این مسئله می‌توانست به امنیت اقتصادی آن‌ها در زمان پیری کمک کند.

به‌باور دکتر Heubner این مسئله در دیگر تمدن‌های باستانی نیز دیده شده است. دکتر Heubner اعتقاد دارد که این تنها توضیح منطقی در مورد تعداد بسیار زیاد ازدواج‌های خواهر و برادر در مصر باستان محسوب می‌شود. در غیر این صورت باید بپذیریم که مصر تنها تمدن پیشرفته جهان بوده است که در آن مردم عادی ازدواج با خواهران خود را امری کاملا رایج تلقی می‌کردند.

هرچند همه با نظر دکتر Heubner موافق نیستند. به‌عنوان مثال دکتر Brent Shaw، استاد دانشگاه پرینستون فرضیه فرزندخواندگی را کاملا رد می‌کند؛ زیرا در قرارداد ازدواج مصر باستان عبارت «پسر و دختر مادر و پدری یکسان» کاملا واضح دیده می‌شود. به‌همین‌خاطر توضیحات دیگری در این رابطه ارائه شده است. برخی تصور می‌کنند که والدین این نوع ازدواج را برای پخش نشدن ثروت خانوادگی پس از مرگ تشویق می‌کردند.

برخی دیگر نیز تصور می‌کنند که این نوع ازدواج بیشتر در جمعیت یونانی مصر باستان دیده می‌شود. در واقع این افراد می‌خواستند با چنین ازدواجی اصالت خود را نشان بدهند. در هر صورت باید پذیرفت که ازدواج خواهر و برادر چه در میان خاندان پادشاهی و چه در میان مردم عادی اتفاقی کاملا رایج و معمولی بوده است. هرچند که ازدواج با فرزندان در مصر باستان فقط به خاندان سلطنتی مربوط می‌شده و نمونه‌ای از آن در میان مردم عادی دیده نمی‌شود.