این خانه در قزوین محل ساخت سریال‌های تاریخی است

اول صبح؛ خانه ۲۰۰ساله امینی‌های قزوین به غیر از نوع معماری و ارزشی تاریخی خود، طی ۲ دهه گذشته مکانی برای فیلمبرداری و ساخت فیلم و سریال‌های مختلف و شاخص بوده، از «ناصرالدین شاه آکتور سینما» گرفته تا ساخت سریال «جیران»، این خانه همچنین محلی برای آمد و شد شخصیت و بزرگان کشورهای مختلف تا بزرگترین فیلمسازان و هنرمندان کشور نیز بوده است.

خانه (یا حسینیه) امینی‌های قزوین را بیشتر با تالارهای بزرگ و اُرُسی‌های بلند با شیشه‌های رنگارنگش می‌شناسند، ظهرها که نور از پشت این ارسی‌ها روی فرش‌های آن می‌تابد و رنگ‌های شیشه و فرش در هم می‌پیچد، زیباییش خیره کننده می‌شود.

سقف‌های گره چینی و دیوارهای گچ کاری و آیینه کاری شده این خانه یا همان حسینیه در نظر بسیاری از صاحبان فن در زمره یکی از زیباترین عمارت‌های ایران قرار داده است، حتی هنوز هم مراسم عزاداری در ماه‌های محرم، صفر و رمضان بعد از گذشت ۲۰۰ سال در این خانه برگزار می‌شود و این خاندان سفره داران بزرگی برای عزاداران شهر نیز محسوب می‌شوند.

عمارت امینی‌ها جدا از ریشه‌های فرهنگ، سنت، مذهب و معماری که با خود دارد، در هنر هفتم نیز نقش خاص و بسزایی داشته و طی ۲ دهه گذشته بستری مناسب برای ساخت و تولید آثار بزرگ تاریخی سینما و تلویزیون کشورمان نیز به شمار رفته است.

امینی ها، خاندان از تبار قزوین

آن گونه که مهدی نورمحمدی روایت می‌کند، خاندان امینی‌ها حدود ۲۰۰ سال پیش و در زمان جنگ‌های ایران و روس و همزمان با دوران پادشاهی فتحعلی شاه قاجار از تبریز به قزوین مهاجرت کرده و در این شهر ساکن می‌شوند.

این تاریخ‌پژوه، سردودمان این خانواده را حاج عبداله امینی تبریزی می‌نامد و معتقد است: این خانواده با مهاجرت به قزوین، خاندان بزرگ و ریشه داری را تشکیل دادند و منشا خدمات ارزنده‌ای در این شهر شدند، از جمله خدمات این خاندان می‌توان به ساخت بناهایی مثل کاروانسرا، آب انبار و گرمابه جهت استفاده عموم مردم اشاره کرد.

به گفته وی، امینی‌ها که جزو خانواده‌های اعیان قزوین نیز محسوب می‌شدند با سرمایه کلان خود به قزوین آمدند و در این شهر به تجارت پرداختند، براساس اسناد تاریخی که از میرزاحسین خیاط باقیمانده، این خاندان در جریان دوره مشروطیت نیز نقش مهمی داشتند، حاج محمدعلی امینی، رییس انجمن ولایتی بود و وکیل التجار امینی در نهادهایی که پس از مشروطه تاسیس شد، فعالیت داشت.

خانه یا حسینیه؟

نورمحمدی، ساخت این عمارت را توسط حاج محمدرضا امینی و در دهه اول دوره سلطنت ناصرالدین شاه می‌داند و معتقد است: این خانه در ابتدا به صورت ۱۶ عمارت تو در تو و پیوسته به هم ساخته شد و مطابق اسناد تاریخی، برای ساخت این ۱۶ عمارت نیز حدود ۴۸ هزار تومان آن زمان هزینه شد که این رقم زیادی محسوب می‌شد.

این قزوین‌پژوه با اشاره به کتاب «سفرنامه ناصرالدین شاه» که در آن شاه در سفرش به قزوین از خاندان امینی‌ها و بناهای متعلق به آنان نام برده، از روایاتی می‌گوید که اشاره به تغییر کاربری این عمارت به حسینیه دارد و توضیح می‌دهد: داستانی هست که بر مبنای آن ناصرالدین شاه در سفرش به قزوین، از این عمارت خوشش می‌آید و چند دفعه هم می‌گوید «چه خانه خوبی داری حاج محمد رحیم».

در آن زمان هم رسم بر این بود وقتی شاه از چیزی خوشش می‌آمد بایستی آن را به شاه پیشکش می‌کردند، اما مالک این خانه حرفی می‌زند که شاه از سخن خود صرف نظر می‌کند، او می‌گوید: «قربان این خانه صاحب دارد و صاحبش اباعبداله الحسین (ع) است» و منظورش هم این بوده که این خانه وقف حسینیه است.

نورمحمدی ادامه می‌دهد: از آن تاریخ به بعد لقب «حسینیه» به این عمارت مسکونی داده شد و هنوز هم در این خانه مراسم عزاداری برگزار می‌شود.

اهالی قزوین شاهدند که جمعیتی در حدود چند هزار نفر سالانه در مراسم عزاداری، در همین تالارهای بزرگ حضور دارند و ۲۰۰ سال است که خاندان امینی سفره داران این مراسم هستند.

منزلی برای ملک زاده خاتون

جدا از آنکه این عمارت ۲۰۰ ساله، یک بنای تاریخی مهم به حساب می‌آید، حدود ۲ دهه است که محلی برای خلق آثار تاریخی سینما و سریال و فیلم‌های تلویزیونی نیز شده است.

ابوالفضل برزگر، یکی از علاقه مندان به سینما است که لیست بلندی از فیلم‌های ساخته شده در قزوین دارد، از او درباره آثاری می‌پرسیم که در خانه امینی‌ها فیلمبرداری شده که وی به اولین اثری که اشاره می‌کند، سریال «جیران» است.

اسماعیل عفیفه، تهیه کننده سریال جیران در گفت و گو با خبرنگار ایرنا این موضوع را تایید می‌کند و می‌گوید: ما برای فیلمبرداری بخش‌هایی از این سریال به قزوین سفر کردیم و این عمارت را به عنوان منزل خواهر شاه، یعنی «ملک زاده خانم» انتخاب کردیم که این نقش را در سریال غزل شاکری بازی کرد.

برزگر درباره حضورش در این خانه موقع فیلمبرداری سریال جیران توضیح داد: من موقع فیلمبرداری بخش‌هایی از این سریال در خانه امینی‌ها حضور داشتم، با آنکه قبلا هم به داخل خانه رفته بودم اما این بار وقتی وارد شدم همه چیز خیلی متفاوت بود. انگار وارد یک دوره تاریخی دیگر شده بودم.

وی این خانه را در زمان فیلمبرداری چنین توصیف کرد: قراول‌هایی روی پشت بام‌ها بودند و زنان و دختران با گریم و لباس‌های قاجاری در مجموعه رفت و آمد می‌کردند. دکورها یا حتی شمع‌هایی که موقع فیلمبرداری روشن می‌کردند کاملا فضا را تغییر داده بود و بیش از قبل با حس و حال این بنای تاریخی متناسب بود.

وی با اشاره به فضاسازی‌های صورت گرفته این سریال، اضافه کرد: روزی قرار بود سکانس شکنجه سیاوش در زیرزمین این مکان فیلمبرداری شود. زمانی که وارد شدم همه سرفه می‌کردند، کمی که گذشت فهمیدم برای روشن نگاه داشتن شعله‌های آتش در زیرزمین باید پارافین روی آن می‌ریختند و همین مساله باعث سرفه بازیگران شده بود.

برزگر به خوبی یاد دارد که سکانس شکنجه سیاوش آن قدر تکرار شد که او همه دیالوگ‌هایش را حفظ شده بود: هر بار کل سکانس برداشت می‌شد و در آخر به خاطر ایرادی مثل صدا یا انعکاس نور یا حس بازیگر و مسایلی از این دست، تمامی سکانس بایستی دوباره تکرار می‌شد و بین سکانس ها، همه با سرفه از زیرزمین بیرون می‌آمدند، نفس می‌گرفتند و دوباره به داخل زیرزمین بازمی گشتند.

برزگر ادامه داد: آخرین برداشت را که گرفتند، همه عوامل در حیاط عمارت مشغول استراحت شدند و شیر می‌خوردند، بعضی هم سیگار می‌کشیدند، وقتی همه مشغول گپ و صحبت بودند، حسن فتحی (کارگردان)، خودش خم می‌شد و ته سیگارها را از باغچه‌ها جمع می‌کرد.

برزگر از محبت عوامل این سریال نیز یاد کرد و گفت: یکی از روزهای فیلمبرداری شاهد بودم آقای فتحی از منشی صحنه خواست یک عروسک بخرد، وقتی منشی صحنه روز بعد عروسک را به او داد، فتحی آن را هدیه کرد به دختربچه کوچکی که با پدر و مادرش ساکن خانه‌ای کوچک در گوشه حیاط این عمارت بودند.

وی با اشاره به فیلم «چه کسی به سرهنگ شلیک کرد؟» به کارگردانی جواد اردکانی که در سال ۸۱ ساخته شده بود، پلان‌هایی از این فیلم در زیرزمین این عمارت فیلمبرداری شد، به خصوص که یک راه مخفی باریک این خانه که دو سر زیرزمین را به هم متصل می‌کند، که از آن مسیر در سکانس تعقیب و گریز استفاده می‌شود.

«رانده شدگان» مهربان بودند

این علاقه‌مند به سینما همچنین سکانس‌هایی از فیلم «رانده شده» را به خاطر دارد که در سال ۶۷ در حسینیه امینی‌های قزوین کار فیلمبرداری آن انجام شد.

برزگر، بازیگران این فیلم را به خوبی به خاطر دارد و در مورد «رضا رویگری» چنین می‌گوید: جوانی بسیار مهربان، شاد و باادب بود و ما شب‌ها دور هم جمع می‌شدیم، خوش و بش می‌کردیم و او نیز با همه بسیار خونگرم بود.

وی با بیان یک خاطره از ساخت این فیلم برایمان می‌گوید: یک شب در خانه یکی از دوستان، ناگهان رویگری زد زیر آواز، صاحبخانه نگران شد چون همسایه‌ای داشت که خیلی روی سر و صدا حساس بود، وسط آواز همسایه آمد و در زد و صاحب خانه هم با ترس و لرز رفت و در را باز کرد، همسایه گفته بود چه صدای خوبی از خانه شما می‌آید، می‌شود من هم بیایم داخل؟

حسن لطفی، فیلمنامه‌نویس و فیلم ساز قزوینی نیز از حضورش موقع فیلمبرداری این فیلم در خانه امینی‌ها خاطراتی دارد که برای ما چنین تعریف می‌کند: اولین فیلمی که خودم در پشت صحنه‌اش حضور داشتم، همین فیلم رانده شده، ساخته مرحوم جهانگیر جهانگیری بود که بازیگرانی مثل رضا رویگری، مرحوم جمشید مشایخی و مرجانه گلچین در آن هنرنمایی کردند.

وی از دیدار خود با بازیگرانی چون مرحوم مشایخی و مرجانه گلچین در آن روزها به خوبی یاد می‌کند.

لطفی که خود دستی هم بر قلم دارد، در زمان ساخت این فیلم گزارشی از آن در هفته نامه ولایت آن زمان (که اکنون روزنامه شده) نوشت و در این باره گفت: بنده در قسمتی از گزارشم حتی اعتراض کردم به اینکه موقع فیلمبرداری به سیاهی لشگرها غذای معمولی می‌دهند اما برای عوامل اصلی و بازیگران، غذای یک رستوران بهتر را تهیه می‌کنند.

این هنرمند با خنده ادامه می‌دهد: کارگردان فیلم از این گزارش خوشش نیامد و ناراحت شد، حتی گفت «اگر لطفی دوباره بیاید سر صحنه گردنش را می‌شکنم» و من هم دیگر سر صحنه فیلمبرداری آن فیلم نرفتم.

لطفی هم به خوبی یاد دارد که در این فیلم، از زیرزمین خانه امینی‌ها به عنوان زندان استفاده کرده بودند و اولین برخوردش با مرحوم مشایخی هم در همین زیرزمین بود.

وی این دیدار را چنین توصیف کرد: آن موقع من سن و سالی نداشتم و خیلی جوان بودم، اما مرحوم مشایخی طوری با من برخورد کرد که انگار سال هاست مرا می‌شناسد، انسان بسیار مطلعی بود و ادبیات کهن را به خوبی می‌شناخت و در این باره با هم گپ و گفت هم کردیم.

لطفی ادامه داد: چه آن موقع که اولین برخوردمان بود و چه بعدها که مرحوم مشایخی در فیلم مستند بنده حضور پیدا کردند و حتی بعدها که به خانه‌اش رفتم، همیشه او را آدمی بسیار صبور، خونگرم و مردمی دیدم.

در نهایت امینی‌ها انتخاب شد

لطفی در ادامه از فیلمبردای فیلم «ناصرالدین شاه، آکتور سینما» در خانه امینی‌ها و حضور در پشت صحنه یکی از سکانس‌های مهم این فیلم یاد کرد و گفت: سکانسی بود که در آن مرحوم عزت الله انتظامی نقشش در فیلم گاو را بازسازی کرده بود، در این صحنه نقش عزت الله انتظامی ترکیبی از نقش ناصرالدین شاه و «مش حسن» در فیلم گاو بود که انتظامی بازی بسیار تاثیرگذاری کرد و سکانس ماندگاری و جاودانی از خود برجای گذاشت.

وی با اشاره به این که مرحوم انتظامی حتی قبل از فیلمبرداری خیلی در نقشش فرو می‌رفت، توضیح داد: اصلا نمی‌شد با او حرف زد، کارگردان هم نمی‌خواست حس بازیگرش به هم بخورد، بنابراین اجازه نمی‌داد غیر از عوامل فیلم، فرد دیگری سر صحنه باشد.

لطفی که در آن سال ها، مدیر انجمن سینمای جوان قزوین نیز بود، خوب به خاطر دارد که برای انتخاب لوکیشن همراه کارگردان مکان‌های مختلفی را در قزوین بازدید کردند اما در نهایت کارگردان خانه امینی‌ها را برای فیلمبرداری انتخاب کردند.

«جنگجوی پیروز» و «دزد دوچرخه» در خانه امینی‌ها

وی در ادامه از فیلم «جنگجوی پیروز»، اثر مجتبی راعی نام برد که اکبر عبدی، مرحوم فردوس کاویانی و فاطمه گودرزی نقش‌های اصلی آن را برعهده داشتند.

لطفی ادامه داد: هنگام ساخت این فیلم به همراه دوستم، مهدی وثوق نیا، که اکنون از اساتید عکاسی نیز به شمار می‌روند سر صحنه فیلمبرداری رفتیم، سکانسی از فیلم بود که مرحوم کاویانی و عبدی با هم چالش داشتند و بگو و مگو می‌کردند، وقتی دیدم وثوق نیا دیگر عکسی نمی‌گیرد، موضوع را پیگیر شدم، دیدم دلخور بود و می‌گفت که آقای عبدی گفته عکس نگیرد، بنده نیز در مطلبی که در خصوص فیلمبرداری این فیلم نوشته بودم، این موضوع را هم بازتاب دادم.

وی خاطرنشان کرد: سردبیر وقت خواستند تا با آقای عبدی یک مصاحبه اختصاصی در خصوص این فیلم داشته باشم، وقتی مرا به ایشان معرفی کردند، اصلا انتظار نداشتم که وی مطلبم را قبلا در خصوص اجازه ندادن به عکاسی آقای وثوق نیا خوانده باشد و به همین منظور با من مصاحبه نکردند، اما بعدها رضایت دادند و این مرتبه با آقای شفیع خانی، یکی دیگر از عکاسان شهر قزوین برای مصاحبه سراغ ایشان رفتیم.

این پیشکسوت فیلمسازی، در ادامه با اشاره به ساخت فیلم خود با عنوان «دزد دوچرخه»، گفت: در سال ۶۹ فیلمی به نام «دزد دوچرخه» را در خانه امینی‌های قزوین ساختم که محل فیلمبرداری یکی از اتاق‌ها و قسمتی از حیاط همین خانه بود، فیلم که یک کار دانشجویی بود و امکانات زیادی هم برای ساخت آن نداشتیم، مثلا برای ایجاد رعد و برق مجبور بودیم از دستگاه جوش استفاده کنیم و فیلم را با امکانات اولیه ساختیم. ولی همه اینها و آن خانه برایم بعدها پر از خاطره شد.

وی با اشاره به اینکه قزوین از دیرباز به عنوان یکی از شهرهای تاریخی کشور شناخته شده و آثار فاخر و تاریخی نیز نیز در آن وجود دارد، تصریح کرد: اماکنی نظیر خانه امینی ها، با توجه به نزدیکی قزوین به پایتخت کشور، می‌تواند به عنوان لوکیشن مناسبی برای ساخت بسیاری از فیلم‌های تاریخی باشد.

خانه امینی‌های قزوین از دیرباز محلی مناسب برای استفاده برخی از صحنه‌های فیلم‌هایی نظیر «بانوی عمارت»، «کفش‌های میرزا نوروز» و بسیاری از سریال‌های تلویزیونی و فیلم‌های مستند بوده و هنور هم بسیاری از کارگردان‌ها ترجیح می‌دهند برای لوکیشن فیلم‌های خود از آن استفاده کنند.